Tanınmış yazıçı Nəriman Əbdülrəmanlının "Şəms" romanı bu günlərdə çapdan çıxıb; yazıçı əsəri "roman-qeybnamə" adlandırır. Adın doğurduğu assosiasiya özlüyündə Mövlana Cəlaləddin Ruminin təsəvvüf rəhbəri olan dostluqları barədə əfsanələr dolaşan şeyx Şəms Təbrizinin həyatını əks etdirir. Şəms Təbrizi və onun Cəlaləddin Rumi ilə dostluğu, ölümü barədə o qədər bir-birinə zidd əfsanə və rəvayətlər dolaşır ki, yazıçının bu əfsanələr burulğanında necə hərəkət edəcəyi və bu işin içindən necə çıxacağı maraq doğururdu. Əslində, Şəms Təbrizinin həyatı, ölümü və ölmündən sonra qəbrinin müxtəlif yerlərdə ziyarətə çevrilməsi də bunu deyir. Haqqında yazılan çoxsaylı əsərlər də böyük sufinin həyatının məhz bu qaranlıq məqamlarına işıq tutsa da, o əsərlərdə bu iki sufinin həyatı, dünyaya baxışı, dostluqları, taleləri barədə informasiyalar, rəvayətlərdəkindən uzağa getmir, necə deyərlər, bir-birini təkrarlayırdı. Nərimanın "Şəms" romanı isə bu tendensiyadan kənara çıxır və yeni bir tendensiyanın əsasını qoyur. Bu tendensiya Şəms Təbrizini bütün yazılanlardan fərqli olaraq Mövlananın kölgəsindən çıxarır, həqiqət axtarıcısı, bir Ruh adamı kimi göstərir, onun həqiqət axtarıcılığının yeni versiyasını yaradır. Bu alternativ versiya iki aspektdən diqqəti cəlb edir; tarixi və bədii.

Əsərdə XII yüzilin sonu-XIII yüzilin əvvəllərində yaşamış Şəmsin həyatı və başına gələn hadisələrdən bəhs edilir. Cəlaləddin Rumi və bir çox tarixi şəxsiyyətlərin də yer alması romanın tarixi aspektini müəyyənləşdirir. Bu mənada, əsəri "tarixi roman" da adlandırmaq mümkündür. Lakin tarixi romanın özü də müxtəlif estetik prinsiplərlə səciyyələnir. Nəriman da tarixi roman hesab etdiyimiz əvvəlki əsərlərində ("Könül elçisi...", "Taclı") bir-birindən fərqli üslublarda keçmişi təsvir etməyin yeni yollarını arayıb və buna nail olub. Yazıçı "Şəms" romanında tarixilik prinsipini bir qədər də inkişaf etdirərək tarixi fonla bədii təxəyyülün mükəmməl sintezini, tarixi hadisə və şəxsiyyətlərin həm forma, həm də məzmun vəhdətini yarada bilib.

"Şəms" romanında yazıçının tarixi hadisələri bədii şəkildə dərki əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş şərhə yox, tarixi səbəblərin dərkinə əsaslanır. Oxucu özünü rəvayətlərə, əfsanələrə bürünmüş bir sufinin həyatı ilə tanışlığa hazırladığı bir zamanda onun yaşadığı dövrün, hadisələrin xronologiyası ilə də qarşılaşır. Yazıçı sanki baş vermiş hadisələri yenidən dəyərləndirir, oxucunu yormadan, tarixi sənədlərə istinad etmədən dövrün ruhunu, tarixi hadisələrin inkişaf qamnunauyğunluqlarını, psixologiyasını, mühitini ugurlu şəkildə təsvir edir. Roman boyu Şəms Təbrizinin fərdi həyatını onu məşğul edən, maraq dairəsində olan (bütün bunlar Şəms Təbrizinin zamanında baş verən ictimai-siyasi, hərbi hadisələri necə həyəcanla izlədiyinin şahidi oluruq) tarixi hadisələrlə bağlaya bilir, Şəms və onun ətrafında baş verən hadisələri gerçəkliyə uyğun təsvir edir. Onun keçmişi  bizə ruhən çox doğmadır. Yazıçı burada dövrün hadisələrini, müharibələrini, toqquşmalarını ən kiçik detallarına qədər incələyir. Tatarların Təbriz ətrafını tutmaları, üç gün ərzində təbrizlilərin əllərində nə vardısa yığıb verməsi, daha sonra onların Səraba üz tutması, şiddətli hücumlarla şəhəri ələ keçirmələri, Arana yollanaraq Beyləqanı xarabaya çevirmələri, Gürcüstanı diz çökdürmələri bu mənzərəni aydın əks etdirir. Tarixilik havası yalnız müharibələrin, toqquşmaların verilməsində deyil, həm də bu dövrdə baş verən fikri cərəyanların, ideyaların ifadə edilməsindədir: "Tatarlar Muğana üz tutanda mən artıq yoldaydım, təhlükə Təbrizin başının üstündən sovuşan kimi, getmək qərarına gəlmişdim. Şeyx Əbu Bəkrlə son vaxtlar Əbu Həmid əl-Qəzalinin məşşailik, Şəhabəddin Sührəvərdinin işraqilik təlimləri barədə söhbət eləmişdik. Məndən ötrü rumlu Ərəstu və Əflatundan başlanan məşşailiyin nədən öz yerini asanlıqla işraqiliyə verməsi çox maraqlıydı. Şeyx Əbu Bəkr həm məşşailik, həm də işraqilikdə dərya olan Sührəvərdinin yolunu davam etdirən Şeyx Şəhabəddin əs-Sührəvərdinin Bağdadda, xəlifə Nasir Lidinillahın himayəsində yaşadığını, bununla bağlı sualların cavabını ondan ala biləcəyimi söyləmişdi". /525.az/