Mədəniyyət Nazirliyi və Milli Kitabxananın birgə nəşr etdiyi XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevə həsr olunmuş “İlyas Əfəndiyev. Geriyə baxarkən” fotoalbomunun təqdimatı keçirilib.

Tədbiri Milli Kitabxananın direktoru, professor Kərim Tahirov açaraq deyib: “Bu gün Milli Kitabxanada çox gözəl bir tədbirə – Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində özünəməxsus yeri olan, yaşadığı illərdən klassikləşən, böyük dramaturq, Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin işığına toplaşmışıq. Bu gün təqdim etdiyimiz kitabda Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki İlyas Əfəndiyevin uzun və şərəfli ömrünün ən yaddaqalan anları, görkəmli incəsənət və mədəniyyət xadimlərinin, yaxın dostlarının sənətkar haqqında fikirləri, maraqlı xatirələri, tanınmış şairlərin yazıçıya həsr edilmiş şeirləri yer alıb. Sənətkarın müxtəlif illərdə yazdığı, tanınmış aktyor və rejissorların iştirakı ilə səhnələşdirilən əsərlərindən fotolar verilib. Nəşrdə görkəmli yazıçıların öz müasirləri haqqında fikirləri də əksini tapıb. Biz İlyas Əfəndiyevin “Geriyə baxma, qoca”, “Geriyə baxmağa dəyər” adlı əsərlərinin adından ilhamlanaraq fotoalbomun adını məhz “Geriyə baxarkən” qoyduq”.

K.Tahirov vurğulayıb ki, İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığına ən qiymətli dəyəri məhz ulu öndər Heydər Əliyev verib və bu qiymətli fikirlər fotoalbomda da əks olunur.

“İlyas müəllimin yaradıcılığı ona görə həmişəyaşardır ki, məhz onun əsərlərində Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, adət-ənənələrimiz, milli-mənəvi dəyərlərimiz əyani şəkildə təsvir olunub. Görkəmli dramaturqun yaratdığı teatr məktəbində neçə-neçə aktyor, rejissor yetişib, bu gün isə onun bu ənənəsini oğlu Xalq yazıçısı Elçin uğurla davam etdirir. Dövr, zaman dəyişsə də, İlyas Əfəndiyevin yazdığı əsərlər daim oxunacaq və öz dəyərini itirməyəcəkdir”, - deyə Milli Kitabxananın direktoru vurğulayıb.

Mədəniyyət naziri Anar Kərimov bildirib ki, bu gün ədəbiyyatımızın ən görkəmli nümayəndələrindən biri, Azərbaycan tarixinin, məfkurəsinin, milli kimliyinin inkişafında müstəsna xidmətləri olan Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin doğum günü ərəfəsində böyük sənətkarın həyat və yaradıcılığının maraqlı anlarını fotoşəkillərin dili ilə canlandıran “İlyas Əfəndiyev. Geriyə baxarkən” fotoalbomunun təqdimat mərasiminə toplaşmışıq. İlyas Əfəndiyev Azərbaycan ədəbiyyatı üçün çox önəmli irs qoyub gedib. O, sovet ideologiyası zamanı öz əsərlərində azərbaycançılıq, milli kimlik məsələlərini əks etdirib. Məhz bu gün milli mənlik – vətənpərvərlik ruhunda gənclərimizin yetişməsində onun əsərlərinin mühüm xidmətləri var.

Nazir vurğulayıb ki, İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı tək Azərbaycanda deyil, dünya səviyyəsində tanınır. Prezidentimiz İlham Əliyev də İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığına böyük dəyər verib, onun 90 və 100 illik yubileylərinin UNESCO-da və ölkə səviyyəsində geniş qeyd olunması barədə sərəncamlar imzalayıb. İlyas Əfəndiyevin adının UNESCO-nun görkəmli şəxsiyyətlərinin siyahısına salınması çox qürurvericidir.

Nazir bildirib ki, ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki, Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığını çox yüksək qiymətləndirib və dəfələrlə onun Milli Dram Teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulan pyeslərinin premyerasında iştirak edib. Heç təsadüfi deyildir ki, hər il Milli Dram Teatrı yeni mövsümü məhz onun müəllifi olduğu “Hökmdar və qızı” pyesi əsasında hazırlanan “Qarabağnamə” tamaşası ilə açır.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı, akademik İsa Həbibbəyli bildirib ki, Azərbaycan ədəbiyyatını tədqiqatçıların gözü ilə iki hissəyə: “Azərbaycan sovet ədəbiyyatı” və “Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı” ayırmaq olar. Məhz İlyas Əfəndiyev sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsidir. Sovet dövründə əsas olan sosializm, realizm kimi ideyalar onun əsərlərinə yaddır. Sovet ədəbiyyatı nikbin notlar üzərində qurulsa da, İlyas Əfəndiyevin əsərlərində həm nikbin, həm də nisgilli notlar hiss olunur. İlyas Əfəndiyev zamanı qabaqlayan bir şəxsiyyət olub. Onun yaradıcılığında lirik-psixoloji yanaşma özünəməxsus yer tutur.

Yeni kitab haqqında fikirlərini bildirən akademik vurğulayıb ki, nəşrdə ilk dəfə İlyas Əfəndiyevin öz müasirlərinə yanaşması da əks olunub.

Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, Xalq artisti Fərhad Bədəlbəyli İlyas Əfəndiyev haqqında xatirələrini bölüşüb: “Biz həmişə istəmişik ki, Azərbaycan teatrı müasir olsun və məhz İlyas müəllimin əsərləri sayəsində bunu əldə etmişik”.

Daha sonra o, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyevanın son illər türkdilli ölkələrlə bağlı keçirdiyi tədbirlərdən bəhs edərək ona uğurlar arzulayıb.

Rəssamlar İttifaqının sədri, Xalq rəssamı Fərhad Xəlilov bildirib ki, İlyas Əfəndiyevi hər kəs tanıyır, onun Azərbaycan ədəbiyyatına, eləcə də teatrına verdiyi töhfələrin qiymətinin dəyəri ölçüyəgəlməz dərəcədə çoxdur. Azərbaycan durduqca İlyas Əfəndiyevin xatirəsi daim yaşayacaqdır.

Təqdim olunan fotoalbom-kitabı bütünlükdə ədəbi həyatımıza hədiyyə, töhfə kimi dəryərləndirən Milli Məclisin deputatı, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı bildirib ki, İlyas Əfəndiyev həm ədəbiyyatımızda, həm də teatrımızda məktəb yaratmış bir şəxsiyyətdir. Elçin müəllim də onun yolunu layiqincə davam etdirir.

S.Rüstəmxanlı qeyd edib ki, İlyas Əfəndiyev zamanın tələblərinə əyilməyib, öz dəst-xətti ilə seçilib, fərqlənib: “Görkəmli dramaturq İlyas Əfəndiyev Azərbaycan ədəbiyyatında yeni cərəyan yaradıb. Azərbaycan tarixini, qadın azadlığı kimi məsələləri ədəbiyyatımıza gətirərək əsərlərində qadın baş qəhrəmanlarına daha çox yer verib”.

Tədbirdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar, Xalq şairi Ramiz Rövşən, Xalq artistləri Mərahim Fərzəlibəyov, Bəsti Cəfərova, Milli Məclisin deputatları Vüqar İskəndərov, Aqil Abbas, AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun direktoru, akademik Teymur Kərimli, professor Rüstəm Kamal, Əməkdar artist Məsmə Aslanqızı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, publisist Seyran Səxavət və başqaları görkəmli dramaturq İlyas Əfəndiyevin çoxşaxəli yaradıcılığı ətrafında çıxış ediblər.

Kitabın hazırlanmasında xüsusi əməyi olan yazıçının nəvəsi Günay Əfəndiyeva deyib: “Bu kitabın ərsəyə gəlməsi o qədər də asan olmayıb. Çünki materiallar çox idi. Qarşımızda nəhəng bir irs, buraxdığı zəngin miras vardı. Kitabı hazırlayarkən biz sanki İlyas Əfəndiyevin həyatını, həm də o dövrü yenidən yaşayırdıq. Ona görə də kitab “Geriyə baxarkən” adlanır. Qarabağla bağlı əsərləri biz daha çox təbliğ etməliyik. Çünki bunlar ədəbi-bədii əsərlər olmaqla yanaşı, eyni zamanda, tarixi faktlardır. İlyas Əfəndiyevin bütün yaradıcılığından Qarabağ mövzusu qırmızı xətlə keçir”.

Tədbir zamanı Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən hazırlanan “Bədii fikir tariximizin fenomeni – Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev” (http://anl.az/el/emb/I.Efendiyev/index.html) adlı Elektron məlumat bazası da təqdim olunub.

Qeyd olunub ki, Elektron məlumat bazası “Rəsmi sənədlər”, “Sənətkarın yaşamaq haqqı”, “Həyat və fəaliyyətinin əsas tarixləri”, “Görkəmli şəxslər İlyas Əfəndiyev haqqında”, “Müdrik deyimləri”, “Ədəbiyyat və mədəniyyət xadimləri haqqında fikirləri”, “Əsərləri”, “Haqqında”, “Mükafatları”, “Xatirəsinin əbədiləşdirilməsi”, “Filmoqrafiya”, “Fotoqalereya” və “Videoqalereya” bölmələrindən ibarətdir.

Sonra Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anara və Milli Məclisin deputatı Aqil Abbasa “İlyas Əfəndiyev mükafatı” təqdim edilib.

Tədbirin sonunda görkəmli dramaturqun ailəsi adından Xalq yazıçısı Elçin çıxış edərək, ilk növbədə, fotoalbomun nəşri və tədbirin təşkilatçılığına görə Mədəniyyət Nazirliyinə və Milli Kitabxanaya öz dərin təşəkkürünü bildirib. Fotoalbomun nəşrində əməyi keçən “Şərq-Qərb” nəşriyyatının direktoru Sevil İsmayılovaya öz minnətdarlığını çatdırıb.

Sonda qonaqlar görkəmli yazıçı və dramaturq İlyas Əfəndiyevin əsərlərindən ibarət “Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev” adlı geniş kitab sərgisi ilə tanış olublar. /Azərtac/