Azad Qaradərəli: "Renessans həsrəti" kitabımın 3-cü cildini çapa hazırlayıram
01.05.22
"Renessans həsrəti" kitabımın 3-cü cildini çapa hazırlayıram. Esselelərin əksəriyyəti gənclərin yaradıcılığına həsr olunub. Bir forslu-postlu gəncin şeirlərindən bəhs edən yazının girişini paylaşıram: "...Ədəbiyyat işi sevgidir – bu gün onun yaratdığı qəhrəmanları daş-qalaq edənlərin övladları müəyyən zaman keçdikdən sonra onlar üçün göz yaşı tökəcək, balalarına adlarını qoyacaqlar. Ədəbiyyat işi bir az da sehrbazlıqdır – kanat üzərinə çıxardar səni, ömründə ilk dəfə! Əlinə uzun ağac da verib “yeri” deyər. O “Yeri”ni elə deyər ki, ən usta sehrbazın çıxara bilmədiyi oyunlardan çıxarsan kanatın üstündə. Ədəbiyyat fitili gödək bombadır – hər oğul ona kibrit çala bilməz. Ədəbiyyat p...dan konfet düzəltməyə bənzəyir – yeyərsən, barmaqlarını da yalayarsan. Ədəbiyyat bic uşağı elə doğuzdurar, elə göbəyini kəsər, elə anasının qucağına verər ki, heç ruhu da inciməz. Hətta az keçməz ona ata da bular – zahı qadına atılmağa amadə olan əllərdəki daşları bir yerə yığıb, ana ilə uşağa bir balaca daxma da tikər – naşı atanı bənna da edibən... Ədəbiyyatda səhv etmək də var, sözün ağını göyünə bənd edərsən, amma onu elə ürəkdən edərsən ki, qəbullanarlar, əllərini əllərinə vurub ürəkdən gülərlər, hətta sənin bu gözəl səhvinə ad da qoyarlar – “yanlış da bir naxışdır...” Bu ədəbiyyatdır, qardaşım! Yazıçısı yer üzünün balaca allahı, yaratdıqları da allahına bəndəlik eləməyən asilər... Hə, hə! Ədəbiyyat işi bir az da asilikdir! Şəkkaklıqdır. O böyük yazıçı ədəbiyyatı dülgərliyə bənzədib... (Markesi deyirəm.) Axı İsa da dülgər olmuşdu... Mən isə ədəbiyyatı boyaqçılığa bənzətmişəm bir zamanlar: “Mənə görə isə yazıçılıq toxuculuğa, bir az da toxuculuğa qohum olan boyaqçılığa bənzəyir... Yəni boyaqçılar dağların ən rəngli gül-çiçəyini yığar, qoz ağacının, heyva ağacının qabığını soyar, ayrı-ayrı qazanlarda qaynadar, sonra ipləri onlara salıb boyayardılar. Yalnız bu hazır rəngarəng iplərdən culfalar gəbə, kilim, palaz toxuyardılar. Gəbə (xalça) ən gözəl ədəbi əsərlərdir ki, min illər oxunar, rəngi getməz, çeşnisi itməz. Kilim orta səviyyəli ədəbi əsərlərdir ki, zamanında oxunar, bir para adamların, məsələn evdar qadınların, müəyyən çevrələrin maraq dairəsində olar və sonra unudular, ancaq tarixdə adları keçər. Palaz isə yazıldığı gün unudulan, heç tarixin qırağında belə yeri olmayan ədəbi cızma-qaralardır ki, ancaq ocaq qalayanda samovar odlayanda gərək olur. Gəbəni ona görə həm də divara vurarlar. Kilimi ən yaxşı qonağın ayağı altına salarlar. Palazı uşaq-böyük altına salarlar, ona görə daim sadırlı, pox-püsürlü olar... “ Kilimnən palazı o yana elə. Gəbədən danış, gəbədən! (“Xalça”dan çox “gəbə” sözünü sevmişəm. Ona görə yox ki, biz tərəfin sözüdür, ona görə ki, “gəbə”nin bir mənası da “hamilə” deməkdir Anadolu türklərində. Ədəbiyyat elə gəbəlikdir – naxışlı, niyazlı əl işi bir xalçanın üstündə doğuşa hazır olmaq kimi...
|