Azad Qaradərəli - Oljas Süleymenov fenomeni

30.03.22

Türkiyənin Gercekedebiyat.com saytının sifarişi ilə yazıçı Azad Qaradərəli “Oljas Süleymenov fenomeni” adlı esse qələmə alıb. Bu günlərdə həmin esse Türkiyə türkcəsinə çevrilərək yayımlanıb. Yazının orjinalını diqqətinizə çatdırırıq.
          

    Oljas Süleymenev adını ilk dəfə ali məktəbdə oxuyanda eşitmişdim. Dəqiq xatırlamıram, İsmayıl müəllim (Şıxlı) mühazirə zamanı çəkmişdi onun adını və “Az i Ya”nı xatırlatmışdı, ya o vaxt İsmayıl müəllimin mühazirələrinin seminarını aparan “lobarant-professor” (sonralar həqiqi professor oldu) Ramin Əhmədəv işlətmişdi bu ismi?.. Bir onu bilirəm ki, Oljasın şeirləri və “Az i ya”sı hələ dilimizə çevrilməmişdi və mən və mənim kimi kəndçi gənclər hələ rus dilində olan o kitabları oxuya bilmirdilər. Sonra təbii ki, Oljasın şeirlərini də oxudum, “Az i ya”sını da.
    Oljas əkə ruslara öz dillərində tarix dərsi keçir və əslində onların tarixinin türk tarixi üzərində qurulmuş saxta bir tarix olduğunu sübut edirdi. Tarixlərinin “İqor Polku haqqında dastan”dan başladığını, bunun yeganə nüsxəsinin isə 1812-ci il müharibəsi zamanı Moskva yandırılarkən yandığını, əldə olanın ober-prokuror A.İ.Musin-Puşkinin Yekatrina üçün hazıladığı , əslində saxtalaşdırdığı nüsxə olduğunu oxucuya çatdırır...
    Qədim sözlərdən olan “ist”, “est”, “iz” kəlməsinin mənasını araşdıraraq  “bıt” – “olmaq” mənası verdiyini, daha qədimə getsək, “istera” (qadının cinsiyyət üzvü), onun ikinci mənasının isə “istoriya” (tarix) mənası verdiyini, məhz rus-sovet alimlərinin yaratdığı istoriyanın – tarixin “istoriya” deyil, “istera” olduğunu üstüörtülü şəkildə vurğulamışdır.
    Saxta rus-sovet tarixçilərini ələ salan O.Süleymenov “Az i ya”sında (“az” qədim türkcədə “mən”, “ya” isə müasir ruscada “mən” deməkdir)  “bu mən, bu da sən” deməklə onların arxalarını yerə vurmuşdur.
    Təsadüfi deyil ki, bu kitab 1976-cı ildə SSRİ-də qadağan olunur. 1986-cı ildə isə Sovet ordusu Alma-Atıda haqlarını tələb edən qazax gənclərini gülləboran edir.
    Amma Oljas Süleymenov bir fonemen kimi ilk dəfə 1990-cı ilin 20 Yanvar günlərində mənim gözümdə bir daha ucaldı.
      Azərbaycan xalqı Qara Yanvar günlərində dünyadan təcrid olunmuşdu və qəddar Sovet rus rejimi ən müasir silahları ilə əvvəl Bakıya, sonra isə bütün Azərbaycana hücum etmişdi.
     Bu qanlı faciədə 147 nəfər şəhid oldu, minlərlə adam yaralandı. Mənim “Qalxmayın, məhkəmə gəlir” hekayəmin qəhrəmanı hakim Şövkət Ağayev kimi itkin düşənlər də oldu.
     O günlərdə Oljas Süleymenov Bakıya gəldi, informasiya blokadasının yarılmasında mühüm xidmət göstərdi. Onun “Başını dik tut, Bakı” mesajı qəlbimizi dağa döndərdi. Sonralar O.Süleymenov demidi: “Sovet imperiyasının Azərbaycana qarşı törətdiyi o qırğınlar məni başdan-ayağa silkələdi. Əgər xatırlayırsınızsa, o hadisələr ilkin olaraq Qazaxıstanda başlamışdı. Yəni, Sovet imperiyasının türk xalqlarına qarşı o cür amansızlıq nümayiş etdirməsi istər-istəməz adamın qeyrət damarına toxunurdu. Əgər o mərhələdə mən o addımı atmamış olsaydım, ömür boyu içimdə bir üzüntü, bir əskiklik hiss edərdim. Biz bir-birimizin dərdini paylaşmağı, bir-birimizə dayaq durmağı öyrənməliyik. Bizim kökümüz, qanımız, canımız birdir.“
    Oljas, hər şeydən əvvəl gözəl şairdir. Qazax türkünün ruhunu şeirlərində gəzdirən şair oxucusunu da sanki azadlıq döyüşünə səsləyir:

               Bismillah!
               Uzaq yürüşlərdə mən
                unudaram özümü.
                Qanlı döyüşlərdəyəm
                aylar-illər uzunu...

  Dünyanın 22 görkəmli müdrik adamı siyahısına daxil edilən Oljas Süleymenov gerçək bir fenomendir – türk fenomeni!

26.03.2022

Yenililklər
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

24.05.24
Kino şirkətlərinə yeni imkan: post-prodakşna dəstək
22.05.24
Kənan Hacı - Salman Mümtaz Leninə nə deyəcəkmiş?
22.05.24
2024-cü ilin Ədəbiyyat üzrə Beynəlxalq Buker Mükafatının qalibi məlum olub
21.05.24
Professor Edmund Herziq: Nizami Gəncəvinin əlyazmalarının vahid kataloqu üç dildə nəşr ediləcək
21.05.24
Azərbaycanda iki teatrın adı dəyişdirilir və işçilərinin maaşı artırılır
20.05.24
“Linqvistik nəzəriyyənin əsasları” kitabı nəşr olunub
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.