Turan Yazqan: Türk dünyasının səsi
22.11.21

Bəsirə Əzizəli


Türk birliyinin yorulmaz müdafiəçisi, həyatını milli dəyərlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi uğrunda əməli işlərə həsr etmiş, Türk Dünyası Araşdırmaları Vəqfinin qurucusu, türkçü ideoloq, professor Dr. Turan Yazqanın anım günündə onun işıqlı ideyalarına bir daha dönmək, günümüz üçün əhəmiyyətini mühafizə edən fikirlərindən bəhrələnmək bütün türk dünyasında tariximizə, ənənələrimizə, milli kültürümüzə sevgi və hörmətin ifadəsidir. 2001-ci ildə həyacanla “türklərin bugünə qədər qəbul etdikləri bir müştərək qərar yoxdur. Nə əlifba, nə dil, nə də öz aralarındakı münaqişələr sahəsində... “XXI əsr türk əsri olacaq” deyənlərin heç bir şey umrunda deyil. Siyasi ehtiras hər şeyin önünə keçir” söyləyənlərə bütün sahələrdə türk birliyinin önəmini vurğulamaqla, əslində, bu gün qazanılmış uğurların toxumlarından mühüm bir qismini səpirdi. 

İstisnasız bütün türk dünyasının problemlərini düşünən, “Türklərin sırasına Krım, Kazan, Özbəkistan, Azərbaycan, xristian, müsəlman, şaman, musəvi, buddist, hənəfi, şafi, cəfəri, şiə, ələvi... bütün türk coğrafiyasından köçənlər daxildir. Çünki türk türkdür” deyən Turan Yazqanın gündəlik siyasətə deyil, milli inkişafa yönəlmiş arzularının həyata keçən və aktual şəkildə hələ də həllini gözləyən məqamları onu göstərir ki, böyük türkçü ideoloq zamanında çox mühüm məsələlərə diqqət yönəltmişdir. 

Dünyanın ən ucqar nöqtələrində yaşayan türklərin dərdi, millətimizin dünyanın gözünün acılarına bağlandığı böyük və ya kiçik bölgələri belə Turan Yazqanın görüşlərində özünə yer tapmışdır. Türk dünyasının bir parçasının sevincinə səslənərək “Türkmənistan sürətlə inkişaf edir. Getdikcə sayları artan fabriklər, məğrur memarlıq abidələri, çevrəni bəzəyən Oğuz Xaqandan Ərtoğrul Qaziyə, Dədə Qorquddan Məhtumquluya qədər möhtəşəm heykəllər, xatirələr... Atatürkün sözünü orada hayqırmaq daha yerindədir: “Nə mutlu türkəm deyən” kimi sözlərlə qürurlanan Turan Yazqan digər parçasındakı göz yaşlarına etiraz edir, Şərqi Türküstanın bugün də davam edən acılarına susmur: 

“Türkün ən qədim vətəni əldən getmişdir.
Türk mədəniyyətinin beşiyi olan ölkə əldən getmişdir.
Mətbəənin icad edildiyi ölkə əldən getmişdir.
İlk vəqflərin qurulduğu ölkə əldən getmişdir.
Yusif Xas Hacibin doğulduğu ölkə əldən getmişdir.
Kaşğarlı Mahmudun doğum yeri olan ölkə əldən getmişdir.
Osmanlı dövləti adına son vəz oxunan ölkə əldən getmişdir.
Qadın kişi bərabərliyinin ilk qorunduğu ölkə əldən getmişdir.
Qərblilər örtünərkən türklərin geyindiyi ölkə əldən getmişdir.
Qısacası, türkü təmsil edən nəyimiz varsa, hamısının beşiyinin yırğalandığı ölkəmiz, Şərqi Türküstan əldən getmişdir”,- deyə hayqırırdı.

Türan Yazqanın türklərin soyqırımlarda, qətliamlarda günahlandırılması məsələsində “çarə müdafiə deyil, hücumdur” kimi fikirləri də günümüzdə öz tarixi həqiqətini yaşamaqdadır. “İnsanlığa insanlığın vəhşi tarixini öyrətmədikcə, türkləri qaralamaq üçün siyasi məclislərin səs çoxluğu kimi alçaq taktikasına son verilməyəcəkdir” deyən Turan Yazqan insanlığa düşmənlik tarixini cəsarətlə vərəqləyir:
“Amerikalılar nə etdi, neçə milyon insanı qətl etdi?
Rusiya nə etdi, neçə milyon türkü qətl etdi, neçə milyon türkü sürgündə öldürdü, neçə milyon türkü aclığa məhkum edərək yox etdi? 
Çinlilər nə etdi, neçə milyon türkü öldürdü, neçə milyon türkü ana bətnində məhf etdi, neçə milyon türkü aclığa məhkum edərək yox etdi?
Ermənilər nə etdi, yaşlı, qadın və uşaqlardan başqa kimsənin olmadığı kəndlərdə neçə yüz min məsum insanı qətl etdi, neçə min yaşlını quyulara doldurdu, neçə min qadının qarnını deşdi? Bulqarlar, serblər, ərəblər, isveçlilər, fransızlar nə etdi?” 

Bu tarixi suallarla dünyaya və türk dünyasına səslənən Turan Yazqan türk birliyinin bütün tarixi dövr və mərhələlərdəki əhəmiyyətinə, günümüzün reallıqları fonunda dəfələrlə öz təsdiqini tapmış önəminə bir tarixi hadisə fonunda diqqət yetirir: “Amerikadakı türk yürüşündə Azərbaycan, Krım, özbək, bütün türklərin yağış altında, qol-qola yürüşləri möhtəşəm və mənalı idi, lakin mənasını anlayanlara!..”İndi bu tarixi gerçəkliyin mənasını anlamağın və onu əməli fəaliyyətdə reallaşdırmağın uğurlu nəticəsi türk dünyasının hər yerində məlumdur. 

“34 milyon türkün yaşadığı Cənubi Azərbaycanda türk dilində təhsil yoxdur” deyə türk dünyasının gözünü digər bir ağır nöqtəyə yönəldən Turan Yazqan düşüncələri Azərbaycanın tarixi problemlərindən də kənarda qalmamışdır.

Bugün türk dünyasının fərqli coğrafiyalarında Turan Yazqanın düşüncələri yaşadılır. Təlim, təhsil, gənc nəslin milli ruhda tərbiyəsinə yönəlmiş Turan Yazqan fikirləri hər yeni nəslin yetişməsi ilə daha da təzələnməkdə, öz bəhrələrini verməkdə və tarixi reallığını tapmaqdadır. Bu milli fəaliyyət böyük türkçü ideoloqun “on il sonra, on beş il sonra, iyirmi il sonra artıq türklər başlarını dik tutacaqlar, dünyanın bütün gücləri üzərlərinə gəlsə belə, əsla boyun əyməyəcəklər” sözlərini hər gün daha çox tarixi həqiqətə yaxınlaşdırır. 

Yenililklər
05.11.24
Azərbaycanlı alim Özbəkistanın Milli televiziya  kanalının məşhur “Shirchoy” verilişinin qonağı olub
29.10.24
Kinonun işğala dirənişi - İstanbulda müzakirə
19.10.24
Bədirxan Əhmədlinin “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” 3 cildlik kitabı çap olunub
15.10.24
Cəfər Cabbarlı Mükafatı təqdim olunub
15.10.24
Füzulinin həyat və yaradıcılığının tədrisinə dair yeni kitab nəşr olunub
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

24.05.24
Kino şirkətlərinə yeni imkan: post-prodakşna dəstək
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.