Gülnar Səma - Nəriman Həsənzadənin “Nuru Paşa” poeması 
25.02.17

Nəriman Həsənzadə “Nuru Paşa” (2009) poemasını tarixi mövzuda yazmışdır. Əsər on beş sərbəst şeir parçasından ibarətdir. Poema bədii cəhətdən bitkin əsər olsa da, vahid sujet xətti yoxdur. Əsər XX əsrin əvvəllərində Nuru Paşanın Azərbaycana gəlişindən və xilaskarlıq missiyasından bəhs edir. Bu gəlişin səbəbləri tarixi və müasir zaman müstəvisində təqdim olunur. Azərbaycanlıların soyqırıma məruz qalması detalı ilə iki türk dövlətinin tarixən keçdiyi inkişaf yoluna şairin münasibətini görmək olur.
Publisistik tonun aparıcı olduğu poemada şair təcrübəsi, peşəkarlıq mətnin dilinin obrazlı olmasına əngəl törətmir. Buna nümunə əsasında baxaq: “Ağsuda su qurudumu? Göyçayda çay soğuldumu?”- misralarında əsas qırğın hədəflərindən olan Şamaxının yaxınlığında yerləşən şəhərlərin adı çəkilib. Lakin şair bunu sadəcə coğrafi uyarlığa görə etməyib. Həmin şəhərlərin adındakı “su” (Ağsu) və “çay” (Göyçay) sözləri bədii gözəllik yaratmaqla bərabər, şairə imkan verir ki, ifadə etmək istədiyi fikri daha mübaliğəli şəkildə versin. Yəni suyun və çayın qurudulması məcazi məna ilə yanaşı, həqiqi məna da kəsb edir.
Nəriman Həsənzadə böyük tarixi şəxsiyyətə həsr etdiyi bu poemasında gerçəkliklərlə yanaşı şair ilhamına da önəm vermişdir. Şair hiss etdiyi, duyduğu türk ruhunu əsərinə də hopdurmuşdur. Əsər belə başlayır ki, “Nuru paşa at belində, Türkiyədən, Karsadan gəlir”. Müəllif bu gəlişin səbəbini, “Erməninin xəyanəti – rusdan gəlir, farsdan gəlir. Bakı qətl meydanıdı”- misralarında göstərir. XX əsrin əvvəllərində ölkəmizdə axıdılan günahsız qanların qarşısını almağa gələnin kim olduğu dəqiqliyi ilə tanıdılır; “Alovların qucağına nazirin qardaşı gəlir”. Bu ifadə boşuna işlədilməyib, qardaş köməyinə yetmək üçün nazir öz qardaşını Azərbaycana göndərir.
 Şair qəhrəmanını öz həqiqi epitetləri ilə oxucusuna təqdim edir: “Fatehlərin varisidir, Turanlı Şahzadəm mənim”. Bu misralar nə qədər pafoslu görünsə də, bir o qədər də həqiqətin ifadəsidir. Məlumdur ki, türk sultanlarına “fateh” ləqəbi verilib. “Turanlı şahzadə” ifadəsi isə türkün coğrafi arealınının göstəricisidir. Turanlı şahzadə üçün Turanın istənilən bir nöqtəsində köməyə ehtiyac duyularsa, oraya yardımçı olmaq əsas amaldır.
Əsərin yazılmasında əsas məqsəd Paşanın niyə köməyə gəlməyə məcbur olduğunu göstərməkdir. Ona görə də, şair Azərbaycanın o zamankı mövcud durumunu belə canlandırır: “Ermənilər pusqudaydı top-tüfənglə. Gəncəlilər - yol üstündə duz-çörəklə”. Yəni onun gəlişinin səbəbi Azərbaycanın xilaskarı missiyasını yerinə yetirməkdir. Ermənilər top-tüfənglə pusquda olsalar da, yerli əhali xilaskarını duz-çörəklə qarşılamağa hazır idi. Şair bu qətliamlarla paralel olaraq götərir ki, azərbaycanlıların qanının töküldüyü bir zamanda “Hələ Bakı Sovetində iclas gedir, məşvərətdi. Bu məşvərət qırğınlara bəraətdi Bu bəraət- bu millətə xəyanətdi”. Müəllif xalqımızı bu qırğınlara gətirən tarixə də nəzər salır. Qüdrətli türk imperiyalarını və imperatorlarını detalları ilə xatırladır:
Səlcuqların əli çatmır bu haraya, şahı matdı.
Şah babam Eldəniz yatmır, Atabəylər narahatdı.
 Xətayinin qılıncını göndərərdi Səfəvilər,
dilində “Allahu-Əkbər!”,
 Türkün qılınc ləhcəsində danışardı erməniylə.
 Bu misralarda şair dövlətçiliyimiz tarixinə xronoloji ardıcıllıqla nəzər salır. Səlcuqlar, Atabəylər, Səfəvilər kimi beynəlxalq nüfuza malik olan türk imperatorluqlarının varislərinin çağdaş durumu ilə barışa bilmir. O cür imperiyaların qurucusu olan türklərin ermənilərlə onların başa düşəcəyi “qılınc ləhcəsində” danışmasını haqlı hesab edir.
Bəllidir ki, türkün öz döyüş qaydaları var. Əsərdə o da xüsusilə önə çəkilib ki, “Türk qaçanı nişan almaz kürəyindən. Tikan çıxdı Avropanın, Rusiyanın ürəyindən”.Tükün mərdi-mərdanə savaşına girməkdən çəkinən həmin adları çəkilən böyük dövlətlər tarixən sünni-şiə məsələsi ilə türkləri bir-birinə qarşı qoymağı bacarmışlar. Türkün qaçanı qovmadığı böyük sərkərdələrin əmməllərində də sübut olunub. Bu kimi real həqiqətlər heç kəsə sirr deyil. Bununla belə, qovulmalı olan işğalçını qovmaq lazım olanda həmrəylik göstərmək vacib şərtdir. Yaranmış möcud tarixi şəraitdə türk sərkərdələri də Azərbaycanın köməyinə gəlməyi əsl qardaşlıq borcu bilirlər.
Şair xilaskarın missiyasını qabartmaq üçün o gələnədək ölkəmizdə baş verən faciələrin böyüklüyünü təqdim edir: “Bir cəhənnəm səhnəsiydi, Şamaxı zəlzələsiydi, Şamaxıda qətl-qarət!”. Bu misralarda ermənilərin törətdikləri soyqırımların həddi göstərilir. Amansız erməni-xristian birliyi varsa, onlara qarşı mərdanə duruş gətirən türk birliyi də var. Əslində poemadan çıxan məntiqi nəticə budur. Əsərin son bölümündə şairin ümidləri yenidən pöhrələnir:
Ey türk oğlu,
haraylasan onu nə vaxt,
- Nuru paşa doğulacaq,
 doğulacaq, doğulacaq elə o vaxt.
Bununla da bir-birinə qardaşlıq dəstəyi göstərən iki türk dövlətinin apardığı milli siyasətə işarə edilir. Təbii ki, yenidən doğulacaq Nuru Paşalar əcdadları tərəfindən müəyyən edilmiş adət-ənənələrə böyük ruh yüksəkliyi ilə əməl etməlidirlər.

Yenililklər
11.12.24
İzzəddin Həsənoğlu və Mirzə Ələkbər Sabirin Türkiyədə nəşr olunmuş kitablarının təqdimatı olub
05.11.24
Azərbaycanlı alim Özbəkistanın Milli televiziya  kanalının məşhur “Shirchoy” verilişinin qonağı olub
29.10.24
Kinonun işğala dirənişi - İstanbulda müzakirə
19.10.24
Bədirxan Əhmədlinin “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” 3 cildlik kitabı çap olunub
15.10.24
Cəfər Cabbarlı Mükafatı təqdim olunub
15.10.24
Füzulinin həyat və yaradıcılığının tədrisinə dair yeni kitab nəşr olunub
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.