“Fələk qırmancı” romanı haqqında atüstü düşüncə
28.03.16
Azər Abdulla
Alpay deyəndə, “Fələk qırmancı” romanında Mehdi Bəyaziddən də bəhs olunur, rəhmətliklə şəxsən tanış olduğuma, hələ sağlığında ona həsr edib çap elətdirdiyim “Söz havası” hekayəmə “Görəsən, Qanturalının həmin hekayədən xəbəri varmı...” (Mehdi hekayəni bəyəndiyini söyləmiş, “Ancaq daha yaxşı yazmaq olardı” - demişdi.) görə romanı oxumağa marağım daha da çoxaldı. Yubanmadan həvəslə oxudum. Əsər mənə çox maraqlı gəldi. Oxucunun “əsər mənə maraqlı gəldi” deyimini Qan Turalı bəyənməsə də, belə deməkdən qaça bilmədim. Niyə? Sufilər haqqında daha geniş, daha ətraflı bilginin verilməsi, mətn boyu bir zamandan başqa zamana keçmə, məkan baxımdan bir qatdan asanlıqla başqa qata adlamaq (romandakı keçidlər məqamında dinimizdən xəbəri olan oxucunun Muhəmmədin (ə.s) meracını mütləq xatırlayacağına əminəm )... Quranımıza yamaq kimi sırınmış bəzi uydurma hədislərin dinimizi fanatlığa, riyakarlığa, saxtalığa yönəldilməsinin cəsarətlə ifşası... təkkə qanunlarının könül istək-arzu qanunlarına uduzması... insanın təbii duyğu, hisslərinin tabu-ehkamları üstələməsi, yüksək humanizm,
uzaq tarixin qaranlığında itib yoxa çıxmış kəramətin gözlənilmədən zühur etməsi...
insan dözümünün, səbrinin, iradəsinin nəhayətsizliyi, (müridin təkkədə bir milyona çatdırdığı zikrini(!) yenə də davam etdirməsi), gecəylə gündüzün, qaranlıqla işığın, soyuqla istinin yerdəyişməsi kimi mürəkkəb xarakterli insanın özünün də gözləmədən haldan hala keçməsi...
susmağın danışmaqdan daha dərin, mənalı, daha zəngin layları, çalarları, fəlsəfi qatları, bitib tükənməyən sonsuzluğu...
həyatda Ədəbiyyatın insanın ürəyi, ciyəri, böyrəyi, gözləri, nəhayyət qafasıtəki zəruri nəsnə olması məsələsi... mətndə Ədəbiyyatın bir obraza çevrilməsi baxımından “FƏLƏK QIRMANCI” romanı mənə maraqlı, çox maraqlı gəldi.
Bir-birini sürətlə izləyən hadisələrdə dil-ifadə xətalarıyla qarşılaşanda, oxucuya elə gəlir, Qan Turalı bu romanı birnəfəsə, özü də sürətlə diktə edərək kiməsə yazdırıb, redəktə olunmadan nəşr etdirib.
P.S. “Söz havası” hekayəsində Mehdinin prototipi, qanı qanından olan atasının acığına evlənmir, Uzun Həsəndən gələn qədim, şan-şövkətli soyunu özündə bitirir, nəslin davamına son qoyur. “Fələk qırmancı” romanında isə Mehdi taleyinmi, onu qapsayan mühitinmi acığına sevgilisi Zeynəbə “...yazmamaqla özüm-özümü öldürürəm, törəmirəm, çoxalmıram, artmıram. Qoy Allah bizim nəslimizi kəssin (səh.211, aşağıdan ikinci abzas)” deyir.
|