Avanqard.net Mahir N. Qarayevin gənclik illərində yazdığı "Quzu" hekayəsini təqdim edir.


    Ölüm düşərgəsindən xilas olan adamlar uzun-uzun illərdən sonra öz dustaq nömrəsini eşidəndə necə diksinirsə, mən də pilləkənə çatanda eləcə diksinib dayandım: səksən üç...
    Yol uzunu çalışırdım ki, hər şeyi yadımdan çıxarım. Ancaq əbəsmiş – başını birtəhər yığdığım qarışıq fikirlər tapdanmış tikanlar kimi yavaş-yavaş dirçəldi və o zaman olduğu kimi, yenə içimdə müxtəlif suallar baş qaldırıb, eyni qəfəsə salınmış və aclığın eyni dərəcədə haldan saldığı canavarlar kimi bir-birini gəmirməyə başladı: qalxımmı? qayıdımmı?
    O vaxt uzun düşüncələrdən sonra qalxmışdım…
    İndi də qalxdım. Zəngi basmaq istəyəndə yenə ondakı kimi bir anlıq əl saxladım: axı, nəyə gəlmişəm?
    Sanki qapı da ondakı kimi öz-özünə açıldı...
    - İlahi, kimi görürəm, ilahi! - Nazimin orkestri hərəkətə gətirəcək dirijor qətiyyətilə havaya qalxmış qolları boynuma dolandı; mətbəxdən ayaq səsləri eşidiləndə isə ürəyim indicə başı üzülən toyuq qanadları kimi çırpınmağa başladı: indi necə olacaq?
    Bu cür oldu: Günay əlində çayla dolu stəkan mətbəxdən çıxıb mənimlə üzbəüz dayandı və bu vaxt o dəhşətli gecədən sonra axır ki mən ilk dəfə öz iztirablarımdan büsbütün qırağa sıçradım; hər şeyi unudub bir anlığa da olsa təmənnasız yaşadım. Mənim təmənnasız yaşadığım həmin bircə anda isə, o yalın ayaqların parket döşəmənin xəsis canından qopartdığı kövrək tıqqıltılar da iştahla uduldu və otağa elə dərin bir səssizlik çökdü ki, elə bil bu doğma tıqqıltıların daimi həsrətlisi olan pəncərələr də, divarlar da qorxu və çaşqınlıq içində qulaqlarını şəkləyib bilmək istədilər: axı, nolub?
    Əslində, bu sonuncu sualın cavabı gərək bu pəncərələrə də, bu divarlara da aydın olaydı, amma Nazimə aydın deyildi, Nazim də Günayın get-gedə iriləşən zil qara gözlərini yalnız mənim boyum boyda gətirdiyim sevinclə ölçürdü; bu sualın cavabı Nazimə o dərəcədə aydın deyildi, həm də mənim gəlişimdən özü elə sevincək olmuşdu ki, əgər Günayın gözləri iriləşib lap mənim boyum boyda olsaydı belə, yenə zərrəcə heyrətlənməyəcək və heç nə anlamayacaqdı. Mənsə boyum boyda dərd gətirmişdim, ağrı gətirmişdim və Günayın matəm örpəyi kimi qara, qəmli gözləri bu dərdi, bu ağrını çoxdan, lap çoxdan qəlbinin dərinliklərində dəfn eləmişdi. İndi o matəm örpəyi kimi qara, qəmli gözlər həmin dərdin, həmin ağrının bu qapıdan içəri girdiyini görüb dəhşətə gələndə, mən xəyalımda öz köhnə qəbirlərini yırtıb çıxan əcaib insan skeletlərini təsəvvür eləyirdim...
    Sonra o matəm örpəyitək qara, qəmli gözlər asta-asta yumuldu; bənövşə saplağından zərif boynu asta-asta təslim oldu – başı yüngülcə çiyninə düşdü. Əlindəki çayla dolu stəkan yerə düşüb çiliklənəndə isə, Günay bir ana sığışan bir əsrlik yuxudan ayılıb təzədən yanımıza qayıtdı və Nazimin həmişəki şən səsi, özü də hiss eləmədən, bu dəfə saman çöpü kimi qüdrətli bir təsəlli oldu:
    - Seymur müəllim, sınan stəkanın pulu səndən çıxır ha!
    Vəssalam.
    Nazim hələ o zamanın itoynadanıydı! Yumru çənəsinə güc verib adamı yel dəyirmanı kimi elə fırladardı ki, yer kürəsini üç dəfə dövrə vurmamış özünə gəlməzdin. Ozü də gözəl-göyçək bir oğlandı, üstəlik də əlacı – qrupumuzun korifeyi!
    Sualları birnəfəsə yağdırmağa başladı. Həm də elə suallar ki, cavabları özlərindən olsa-olsa, bircə qarışlıq məsafədə idi. Təsəvvür elə ki, cavab yağlı bir kökə kimi oturub sualın lap burnunun ucunda və sual ağzını açan kimi özü dığırlanıb onun ağzına düşür. Və həm də təsəvvür elə ki, ən qısa cavabımı belə sona qədər dinləməyə hövsələsi çatmayıb, çənəsinə güc verdi. İndiki vəziyyətdə bu mənim xeyrimə idi; çünki danışmağa nə həvəsim vardı, nə halım...
    Günay isə o vaxtlar ayrı aləm idi: iydəlikdə əsən meh kimi təravətli, meşədə əsən külək kimi şıltaq! Bu şıltaqlıq lap yaxınların şıltaqlığıydı – zəriflik kimi, incəlik kimi, iydə qoxusu kimi onunla anbaan böyüməmişdi, bəlkə özü bu zərifliyin, bu incəliyin, bu iydə qoxusunun dadını-duzunu duyub, qədr-qiymətini anlayandan sonra doğulmuşdu. İydə qoxusunun da onunla anbaan böyüməsi, ola bilsin, şübhəli məsələ idi, ancaq ondan həmişə iydə qoxusu gələrdi. Bəlkə bu ulu dünyada mənə öz dünyamı iydə qoxusundan başqa qaytaracaq ayrı bir qüdrət yox idi və Günay mənim iydə qoxulu dünyamın yeni pilləsiydi, ona görə? Bilmirəm. Ancaq hər necə olsa, mənim iydə qoxulu dünyam adi bir sentyabr axşamı həmişəlik olaraq yarımçıq qaldı...
    
    ***
    ...O axşam dəniz işım-işım işıldayırdı...
    - Seymur...
    …için-için titrəşirdi...
    - Bağışla məni, Seymur...
    …xırdaca-xırdaca ləpələr mavi dənizin içində ərköyün-ərköyün atlanıb-düşürdü...
    - Anam deyir ki... anam artıq söz verib...
    ...elə bil milyon-milyon xırdaca balıq xırdaca quyruqlarıyla suları diksindirirdi...
    - Seymur... Kaş sənin Bakıda...
    - Təəssüf ki, mənim Bakıda evim yoxdur! 
    Bu sözü gözümü dənizdən ayırmadan qəfildən dedim; qızın yanaqları elə qızardı ki, mən hətta onların istisini də duydum; üstəlik orasını da duydum ki, bu isti canımdan sovuşan kimi, bu gözəl-göyçək Bakı irili-xırdalı bütün küçəsiynən, ağacıynan, daşıynan qarışıq məni üşüdəcək... özü də yaman üşüdəcəkdir...
    - Elə demək istəmədim, axı mən də səni...
    Daha da bərk qızardı. Bəzən tələbə öz köhnə köynəyini gizlətmək üçün üstündən qalın bir jaket geyinməli olur. Sonra baxır ki, bu jaket geyilməkdən başqa nəyə desən yarayar. Tələsik pencəyə əl atır, elə yenicə sevinməyə başlayanda güzgüdən gözəl bir gənc qımışır: dostum, deyəsən fəsilləri qarışıq salmısan?!
    - Seymur!..
    Bayaqdan bəri ilk dəfə ona sarı döndüm: bu qız deyildi, tanrım, qız belə olmazdı! Saçları burula-burula axıb sinəsi üstündə durulan bu qız – qız deyildi; zərif boynu bənövşə saplağından kövrək olan, qabarıq sinəsi zərif boynundan asılmış gümüş boyunbağının işım-işım işıldayan muncuqları altında bir parça dalğa kimi titrəyən bu qız – dənizin bir parçasıydı! Birdən mənə elə gəldi ki, dəniz öz parçasını gördüyündən beləcə çırpınır və Günay da bu titrəyişlə öz dənizinə qovuşmaq istəyir. Başımdan qığılcım ömürlü bir fikir keçdi: bax elə bu dəqiqə bu bir parça dənizi qamarlayıb bağrıma basmaq, bu gözəl-göyçək Bakıda son dəfə isinməkçün bütün varlığımla onun kəlməbaşı allanan odlu çöhrəsinə sığınmaq və bu dəniz parçasını ondan ötrü çırpınan dənizin qoynuna atmaq!
    Amma atmadım – çünki o bir parça dənizi mən bircə anlığa gördüm, o bir parça dəniz xəyalımdan bir anlığa keçdi; sonrakı anda o bir parça dənizin yerində mən yenə Günayı gördüm – meşədə əsən külək kimi şıltaq, iydəlikdə əsən meh kimi təravətli Günayı.
    ...o Günayı ki, vur-tut üçcə gündən sonra ona nişan gələcəkdi...

    ***

    ...Günay çay gətirib əyləşdi; ikimiz də gözümüzü Nazimə dikib dinləməyə başladıq. Nazim yenə öz kefində idi – tələbəlik illərindən lirik epizodlar söyləyirdi. Birdən zarafatla üzünü Günaya tutdu:
    - Nə baxırsan mənə bu cür? Onda hələ adaxlanmamışdıq; başım Paris məmləkətiydi, özüm də öz başımın imperatoru!
    Günay azacıq diksinən kimi oldu, bildim ki, bayaqdan Nazimə qulaq asmırmış; qəribədir ki, bu mənə bir qədər ləzzət verdi. O ki qaldı onların adaxlanmasına – onda bunu heç kim gözləmirdi və əgər o axşam dəniz qırağında Günay özü deməsəydi, üç gündən sonra bu xəbərə hamıdan çox təəccüblənən elə mən olacaqdım. Çünki qrupda Nazimə qarşı bircə etinasız qız vardısa – o da Günaydı. Bizim Günayla dostluğumuz isə Nazimin vecinə də deyildi; kim bilir, bəlkə ona görə ki, mənim Bakıda evim yox idi...
    Təntənəli təbrikdən sonra qızlar zarafatla elan etdilər ki, bəs Nazim onların əlindən alınıb. Əslində, elə Günay da hamının əlindən alınmışdı; bütün oğlanların gizli bir baxışı vardı Günayın üzündə. Allahdan gizlin olmayan şeylər demə şairlərdən də gizlin olmurmuş; fakültəmizin ilham dəfinəsi bir dəfə şeir oxuyarkən, üzünü aşkarca Günaya tutmuşdu:

                          Ay da başım üstdə subay qız təki,
                          Bəzən hamınındı, bəzən tək mənim!

    İndi bu gizlin baxışlar elə gizlin-gizlin qayıdıb sahiblərinin ürəyində gizlənirdi.
    ...Toy yayda oldu; dənizin işım-işım işıldadığı o axşamdan düz doqquz ay sonra! Və toydan sonra Günay bir daha dərsə gəlmədi...
    Üçüncü kursu Günyasız başladıq, Günaysız başa vurduq. Dördüncünü də elə. Beşincini də. Ancaq tələbəliklə vidalaşmazdan azacıq irəli qızlar əntiqə bir sürpriz düzəltdilər: biz Günayı ad günü münasibətilə təbrik eləmək üçün gül-çiçəklə onların evinə basqın elədik. Günayın uçmağa qanadı yoxdu – gəlişimizdən yamanca sevinmişdi; sevincdən hətta gözləri də yaşarmışdı. Amma mən onun üzündə oğrun-oğrun adlayıb keçmiş bir kədərin ayaq izlərini də görə bildim. Hələ deyəsən sevincdən yaşarmış gözləri də, elə o göz yaşlarının özü də həmin kədərdən azad deyildi, çünki bu kədəri üz-gözündən yuyub apara bilmir, quruyub köhnə kədərin üstünə hopurdu. Qəribədir, Günaysız illər ərzində mən onu bir an unutmasam da, intəhası görüşməyə də heç vədə can atmamışdım; düşünürdüm ki, görüşsək daha heç vaxt onunçün darıxmayacam. Bu isə dəhşətdi! Elə də oldu, ad günündən sonra həqiqətən Günayı unutdum – daha onu əvvəlki həsrətlə xatırlamırdım. Və elə bil Günay da mənim darısqal otağıma ona görə qədəm basdı ki, öz varlığını yadıma təzədən salsın...
    ...Düşünsəydim, ağlıma da gəlməzdi! Səssizcə içəri keçdi, qapıya söykənib gözlərini üzümə zillədi; üzü kədər içində idi, özü də bu kədər ad günündəki kimi utancaq deyildi.
    - Günay?!
    Elə səsimə bəndmiş – hönkürüb otaqdan çıxdı və yuxu kimi bircə anda yox oldu. Ad günündə üzünün bir tərəfinə kölgə salmış kədəri xatırladım: burda nəsə olmalıydı. Amma nə?
    Ertəsi gün bildim.
    Ertəsi gün təzədən peyda olanda mənə elə gəldi ki, həqiqətən yuxu görürəm. O, qoxulanmış qönçə kimi azacıq qüssəliydi, üzündə gizli bir qorxu qımıldanırdı. Amma necə də gözəl idi! Hələ bu kədər ona nə qədər yaraşırdı! Meşədə əsən külək kimi şıltaq olmasa da, iydəlikdə əsən meh kimi təravətliydi, özüm və yavaş-yavaş iydə qoxusu duyurdum ki, birdən...
    ...birdən onun pıçıltısını eşitdim:
    - Sən daha məni sevmirsən, Seymur...
    - Nolub sənə, Günay?
    - Sevmirsən, yox, sevmirsən!..
    Hönkürdü, hönkürə-hönkürə elə şeylər söylədi ki, yuxuda olduğuma daha heç bir şübhəm qalmadı.
    - Başa düş məni, Seymur, başa düş...
    Mənimsə nəinki başa düşmək, yuxumdakı bu qızı heç eşitmək iqtidarım da qalmamışdı: nəyisə sübut eləmək istəyirdi – eşitmirdim, yalvarırdı – eşitmirdim, hönkürürdü – eşitmirdim. Heç nə eşitmirdim. Heç nə.  Təkcə dünənki kimi sıçrayıb yoxa çıxmasını gördüm; dalınca çıxmağa nə həvəsim vardı, nə halım...
    Və ertəsi gün pilləkəni qalxmaq istərkən mən hələ də yuxuda idim. Bircə onu bilirdim ki, evlərində məni gözləyəcək, vəssalam. Nəyə görə? Deyəsən ona görə ki, mən son ümidəm... Hə, elə belə də deyirdi: deyirdi sən mənim son ümidimsən... Amma nolsun? Hə, deyəsən deyirdi ki, uşaqları olmayacaq... Uşaq? Nə uşaq? Uşaq nədi? Hə də, deyirdi uşaqları olmayacaq... deyirdi o günahkardı... deyirdi özü bilmir... deyirdi əgər gəlməsən... Aman allah, bu nə işdi? Necə yəni, uşaq? Yəni, mən buna görəmi gəlmişəm? Yox? Bəs onda nəyə gəlmişəm? Burda nə itim azım mənim?
    Uzun-uzadı düşündüm: qaxımmı? qayıdımmı?
    Nəhayət, qət etdim ki, qalxmaq və Günayla əməlli-başlı danışmaq gərəkdir. Necə olsa, o yaşamalıdır; o hələ çox şeyi anlamır! Amma o nəyi anlamırdı və mən ona nəyi anlatmağa gedirdim? – burasını heç özüm də bilmirdim.
    Heç nə düşünməyim deyə pillələri saymağa başladım: səksən üç!
    Zəngi basmaq istəyəndə ağlımdan qəribə bir fikir keçdi: elə bax bu dəqiqə itilib getmək (təyinatımı uzaq bir rayona vermişdilər), yerli-dibli yoxa çıxmaq, bir daha Günayın gözünə görünməmək! Amma sən saydığını say – birdən qapı açıldı, lap elə bil öz-özünə açıldı, qapının dalınca bütün dünya əriyib yoxa çıxdı, təkcə məsum-məsum baxan bir cüt doğma göz qaldı...
    Sonra o yadımdadı ki, dinməzcə oturub gözlərimizi bir-birimizə dikmişdik və deyəsən bir-birimizi görmürdük, çünki mən Günayı yalnız onun yeri boşalandan sonra gördüm: o öz xırdaca yumruqlarıyla mənim darısqal otağımın taxta qapısını döyəcləyirdi; hönkür-hönkür ağlayır, evdən əkildiyimi duysa da, inanmaq istəmir, ağrıdan sıxılmış yumruqlarını qapıya bərk-bərk döyəcləyirdi; qapını sındırmaq istəyirdi, nəyin bahasına olursa, sındırmaq! Çünki bu qapı onun pənah gətirdiyi sonuncu qapıydı və bu sonuncu qapı daşdımı, dəmirdimi – açılmırdı, qırılmırdı... o da ağrıdan sıxılmış yumruqlarını bu daş qapıya, bu dəmir qapıya daha bərk çırpırdı... bərk... bərk... bərk...
    Qulağıma inilti səsi gəldi. Diksinib yerimdən qalxdım; yarım saatdı tək-tənha oturduğumu indi bildim. Sonra yadıma düşdü ki, Günay da yarım saatdı yoxa çıxıb. Və birdən, dumanlı şəkildə də olsa, hər şeyi anladım. Dərhal da qərara aldım: bu dəqiqə rədd olub getmək! Çünki mən bacarmayacaqdım; mən mütləq çıxıb getməliyəm. Amma yerimdə bitib qalmışdım. İki hiss eyni güclə, eyni həvəslə, eyni qorxuyla məni iki əks qütbə çəkirdi və mən çaşıb qalmışdım: qaranlıq otağamı, yoxsa bayıra – işığamı doğru?
    İrəli, yoxsa geri?
    ...Biri, vardı, biri yoxdu. Cırtdanın dostları çaşıb qalmışdılar, bilmirdilər hansı səmtə getsinlər: qaranlığamı, işığamı?
    - Əlbəttə işığa! - Cırtdan cavab verdi.
    Mən sevindim: işığa! işığa! İ r ə l i !
    Elə bu vaxt bayaqkı inilti təkrar eşidildi. Yox, bu, Cırtdanın nağılına bənzəmirdi. Bu inilti mənə ayrı nağılı xatırlatdı: biri vardı, biri yoxdu, bir zalım div vardı. Bu div ayüzlü bir gözəli qaranlıq mağarada saçlarından asıb, dünya işığına həsrət qoymuşdu. Bu inilti həmin o ayüzlü gözəlin iniltisiydi...
    Birdən həmin inilti lap yaxından eşidildi. Elə yaxından ki, bu daha heç cürə nağıl ola bilməzdi. Yox, bu nağıl deyildi, nağıl belə olmazdı! Bu – göz yaşıydı! Bu – hıçqırıq idi! Bu – süddən yanıq bir quzunun mələyişiydi! Ozü də otaqdan eşidilirdi...
    - G e r i!
    Tilsimlər qırıldı, ovsunlar düşdü, qara div yoxa çıxdı. Amma otağa girmək istəyəndə qapıda quruyub qaldım: bu – nağıl idi, özü də hələ heç kəsin uydurmadığı bir nağıl... Biri vardı, biri yoxdu. Göy üzü yarılmışdı, göydən yerə çılpaq bir məlakə düşmüşdü, həmin məlakə öz ağrısıyla, öz istəyilə bütün dünyada tək-tənha idi və indi qaranlıq bir otağa sığınıb bütün varlığıyla inləyirdi, bütün varlığıyla hıçqırırdı...
    Daha heç nə yadımda deyil; hər şey yuxu kimi ötüşdü. Bircə o yadımdadı ki, hardansa həzin bir meh əsdi, illərin o tayından, həyətimizdəki iydəlikdən iydə qoxusu gətirdi. Və mən sonralar zillətlə xatırladığım yarımçıq qalmış dünyamın son pilləsinə çıxıb burnuma toxunan göy üzünün maviliyini daddım!

    ***
    Çaylarımız Allah bilir haçandan soyumuşdu, Günaysa gözlərini Nazimə zilləyib deyəsən hər şeyi, bəlkə Nazimin özünü də unutmuşdu. Birdən ona bərk acıdım və mənə elə gəldi ki, bircə ilıq sözüm Günayı büsbütün narahatçılıqdan qurtaracaq, aradakı gərginlik də ötüb keçəcək. Ancaq elə bu vaxt Nazim söhbəti yarımçıq kəsib:
    - Paho, çaylar soyudu ki, - dedi. - Günay, təzələsənə çaylarımızı.
    Günay diksinən kimi oldu, amma tez də özünü ələ alıb gülümsədi:
    - Yaxşısı budu yemək gətirim, axşam ötür...
    - Düz sözə nə deysən?! Heç bir etirazımız-filanımız yoxdur: səndən – yemək, bizdən – yemək.
    Günay stəkanları yığışdırıb mətbəxə keçəndə Nazim asılqandan pencəyini çıxarıb geyinə-geyinə üzünü mənə tutdu, yenə zarafatından qalmadı:
    - Seymur müəllim, öz evimdə içməyi özümə qəti surətdə qadağan eləmişəm, ona görə evdə araq saxlamıram. Amma şeytanın ki qıçını qırıb gəlmisən, gərəkdi ayrılığın acısını butılkanın dar boğazından çıxarıb, öz dar boğazımızdan içəri ötürək! Bir qıçım orda, bir qıçım burda – beşcə dəqiqəyə qayıdıram...
    Nazimi tanış kimi, tələbə yoldaşı kimi sevirdimmi, ya ondan zəhləm gedirdimi – dəqiq bilmirəm. Amma həmin beş dəqiqədən birini güzgü qarşısında xərcləyib qapıdan çıxanda və ayaq səsləri pillələrdə eşidilməz olanda düşündüm ki, illər keçəcək, Nazim həmişə beləcə xoşbəxt yaşayacaq, həmişə deyib-güləcək, yüz yol, min yol bu pillələri qalxıb-enəcək, ancaq ömründə bircə dəfə də onları saymaq ağlına gəlməyəcək. Birdən yazığım gəldi ona; bayaq Günayın halına acıdığım kimi, indi də onun halına acıdım.
    Və Günay da elə bu vaxt qapıda göründü...
    İndi nəsə olacaqdı – burasını bütün varlığımla duydum. Gözlərimi qaldırıb üzünə baxdım; Günay qar kimi ağarıb ağ divara söykənəndə mənə kəpənəyi xatırlatdı. Dalğaların yalı üstdə bir cüt kiçik qayıq atlanıb-düşən kimi, onun titrək əlləri də dalğatək qalxıb-enən qabarıq sinəsinin üstündə atlanıb-düşürdü. Bir qədər beləcə hərəkətsiz qalıb sonra sanki divarlar, pəncərələr də eşitməsin deyə, lap içində pıçıldadı:
    - Niyə gəldin? Dərdim özümə bəsdi... mənəm günahkar! Götür, öldür məni, amma əzab vermə. Ya öldür, bax bu saat öldür, ya da çıx get! Get!
    Yadıma köhnə tanışlardan birinin danışdığı qəribə əhvalat düşdü. Bir dəfə küçədə cavan dilənçiyə rast gəlibmiş, qız da əntiqə şey imiş. Birdən tanışımın içində qəfil ehtiras oyanır: qıza yaxınlaşıb ovcuna bir qırmızı onluq dürtür, qulağına da pıçıldayır ki, qalxıb dalınca gəlsin. Amma qız öz yolunda verilən onluğu onun üzünə çırpır, allah-peyğəmbər yolunda verilən qara qəpikləri (tanışım gülə-gülə elə belə də demişdi) yığışdırıb, qaçıb uzaqlaşır.
    Birdən hiss elədim ki, elə o köhnə tanışın günündəyəm: yoxsa mən də yaxşılığın əvəzində nəsə istəməyə gəlmişdim? Lənət şeytana, mən heç yaxşılıq etmişdimmi? Allah bilir... amma hər halda bu sözlər mənim üzümə həmin o qırmızı onluq kimi çırpıldı.
    Sonra onu da hiss elədim ki, bu heç qırmızı onluq da deyil... qırmızı onluq mənim üzümə içəri girən kimi, çayla dolu stəkan yerə düşüb çiliklənəndə çırpılmışdı. Bəs niyə bunu qanmamışdım? Niyə qapıdanca qayıdıb getməmişdim? Axı, doğrudan da məni bu otağa çəkib gətirən nə idi, nə? 
    İlahi, mən öz tanışımdan da alçağammış! Əgər tanışım o qızı izləsəydi, onu başqa küçədə tapıb öz murdar istəyini ikinci dəfə bildirsəydi, çox güman ki, dilənçi qız heç qara qəpiklərə də heyfslənməyəcəkdi. Bəlkə də izləmişdi? Bilmirəm. Ancaq mən bu dəqiqə tanışımın solğun sifətini görürdüm və o solğun sifətə allahın, peyğəmbərin, bütün müqəddəslərin yolunda yığılmış qara qəpiklər çırpılırdı!
    - Yalvarıram sənə... get... get...
    Günayın pıçıltısı sədəqə istəyən səs kimi aciz və yanıqlı idi. Amma bu səs sədəqə diləmirdi; əksinə, yığdığı sədəqəni, qara qəpikləri – allahın, peyğəmbərin, yerin, göyün, sevginin, insanlığın... nəyin... nəyin... xatirinə verilmiş o müdhiş gecəni mənim sifətimə çırpırdı!..

    ***
    …Sakitcə qapıdan çıxdım. Ayağımı pilləkənə qoyar-qoymaz qulağıma qəribə səs gəldi. Elə bir səs ki, ömrümdə bundan qəribəsini, bundan yaxşısını, bundan doğmasını eşitməmişdim. Yerimdəcə quruyub qaldım və mənə elə gəldi ki, daha heç vaxt tərpənə bilməyəcəm; bu divarlar, bu pillələr kimi ömürlük hərəkətsiz qalacam.
    Bu səs bir anlığa mənə həmin o sirli gecənin uydurduğu nağılı xatırlatdı...
    Bu səs bir az iniltiyə bənzəyirdi, bir az hıçqırığa, bir az yalvarışa... daha çox da – süddən yanıq bir quzunun mələyişinə!
    Amma yox! Bu, nağıl deyildi. Bu, bir körpə səsiydi; körpə bir quzu səsiydi. Və bu körpə quzunun anası vardı, həm də yalnız anası!
    ...indicə anası bu quzunu əmizdirəcəkdi...

Sentyabr, 1979