Əlimlə çənəmə dayaq verib, dərdli-dərdli məmləkətimin ədəbi mənzərəsini seyr edirəm. Dünyada hər şeydən çox sevdiyim bap-balaca, param-parça məmləkətimi düşünürəm.

Bir az müdrikcəsinə, bir azda yekə çıxdı eləmi? Vallah-billah özümdən asılı deyil. Neynəməli, bu məmləkətdə iki cümlə qaralayan adam dahi cildinə girib müdrik-müdrik, intellektual-intellektual yazılar yazır. Mən niyə yazmayım? Yazmayanda elə bilirlər ki, mən vətənimi, ədəbiyyatımı müdrikcəsinə, vətənpərvərcəsinə, intellektualcasına sevmirəm.

Bu qınaqlar mənim “ədəbi vicdan”ımı göynədir. “Ədəbi vicdan” demişkən, bu nəsnənin nəmənə olduğunu doğru-dürüst bilmirəm. Cahilliyimə və gəncliyimə bağışlayın. Daha doğrusu əvvəl elə bilirdim ki, bilirəm. Sonra... Nə isə...

Söz verirəm ki, ömrümün irəlidəki qismini bu yönümlü tədqiqatlara israf edəcəm. Öyrənəcəm.

Düzü, əvvəllər elə bilirdim ki, adlu-alovlu çıxışlar edən, yazılar guppuldadan dostlarımızı qıdıqlayan nəsnənin adı “ədəbi vicdan”dır. Sən demə əlləri “böyüklərin” ətəyində olan kimsələr, bizim gözümüzə azad və müstəqil, adil və vicdanlı görünürmüş. İlluziya.

Sonra yol ayrıcları, Şəhriyarın sözü olmasın, “döngələr, dönümlər” başladı. Hər yol ayrıcında bir “əhli-vicdan” ifşa olundu.

Çiynimi yükün əyilən tərəfinə verməyi düşündüm. O məclis sənin, bu məclis mənim içib, xumarlanıb ağzı köpüklənə-köpüklənə sözün keşiyində dayandığını bəyan edən “ədəbi vicdan” sahiblərinin peşindən yürüdüm.

Gethaget, qaçhaqaç gəlib çatdım əlahəzrət həqiqətin boy göstərdiyi yerə.

Gördüm ki, “ədəbi vicdan” deyib bar-bar bağıranların əli, arxasınca asıb-kəsdikləri “ədəbi vicdansızların” cibindən çıxır.

Barmağımı dişlədim.

Geriyə yol qalmamışdı.

“Başa gələn çəkilir” deyib, susdum. Azadlıqdan, müstəqillikdən, azad düşüncədən, azad sözdən, böyük ideallardan danışan məxluqata nəzər saldım və onların sadəcə zəncirlərinin bir qədər uzun olduğunu fərq etdim.

Cahil cəsarətimlə “yıxıb-sürüdüyüm” nadanların, “vicdan” sahiblərinin başına tumar çəkdiyini gördüm. Bir də ayıldım ki, hamı həyatını əbədi maraqlar – pul və şöhrət arxasınca qaçmağa sərf edir.

Silkələndim.

Ayıldım.

Ailə, pul, şöhrət, tanış, dost, rahatlıq aşiqlərinin əbədi maraqlar uğrunda savaşında yanlış düşüncələr içində çapaladığımı gördüm.

Təkliyimi və tənhalığımı fərq etdim.

Deyəsən, artıq gecdir.

Bəraəti olmayan günahlar məngənəsindəyəm.

Anladım ki, bizim bu balaca məmləkətimizdə “ədəbi vicdan” yox, əbədi maraqlar var.

Oturub məmləkətimi düşünürəm və gülürəm.

Kiçik məmləkətlərin, böyük ədəbiyyatı ola bilməzmiş sən demə.

“Sabah üz-üzə gələrik”, “qohum olarıq” xofuyla adamların necə pərən-pərən düşdüyünü gördüm. Nadanların qabağa çəkildiyini, axmaqların meydan suladığını fərq etdim. Məgər bizim gördüyümüz həqiqətin bir alt qatı da varmış. Məgər biz “böyük ədəbiyyat” dediyimiz nəsnə üç-dörd dostu tərifləmək, bizdən olmayanları “daşlamaq” imiş.

Biz inanclarımızın arxasınca qaçanda arxada qalanlar baxıb gülürmüş.

Biz düzlük deyib savaş açanda kimlərsə qazanc əldə edirmiş.

Heç nə gördüyümüz kimi deyilmiş.

Utandım.

Bu qədər cahil və “mayıf” olduğuma görə yox, bizi aldadanların bicliyini vaxtında dərk etmədiyim üçün.

İndi oturub özümü düşünürəm və gülürəm.

Sən demə bütün oyunlarda “piyada” olmuşam. Yanlış həmlələri və gedişləri ört-basdır etmək üçün qurban verilməsi məqbul görülən piyada...

Bir vaxt “ədəbi vicdan” deyib üsyan bayrağı qaldıranların umurunda deyilmişik.

P.S. Ola bilsin ki, oxucu bu yazıdan mətləb hasil etməsin. Amma əminəm ki, lazım olanlar, lazımı nəticəni çıxaracaq, gecə gündüz “ədəbi vicdan” deyib bar-bar bağırmayacaqlar.

“Vicdan”ınıza sayğılarla...

/aktual.az/