Cavanşir Yusifli-55 - Rüstəm Kamal yazır

24.09.13

Bu gün məşhur tənqidçi Cavanşir Yusiflinin 55 yaşı tamam olur. Avanqard.net ədəbiyyatşunas, professor Rüstəm Kamalın "CAVANŞIR YUSIFLI: ÖMRÜN POETIK SIXLIĞI" yazısını təqdim edir.
 
“Mən ədəbiyyatşünas deyiləm, mən tale adamıyam”
V.Sklovskinin B.Eyxenbayma məktubundan

Cavanşir Yusiflinin ədəbi taleyi ona qardaşı, görkəmli tənqidçi Vaqif Yusiflinin “Cavanşir” adını verən gündən başlayıb. Deməli, Cavanşir düz əlli ildir ki, ədəbiyyatdadır.
Bir neçə yerdə və dəfələrlə demişəm, indi də təkrar edirəm: Cavanşir Yusifli ədəbiyyat haqqında, bədii mətn və əsər haqqında fərqli nəzəri təcrübələr və ənənələr kontekstində düşünə və yaza bilən beş - altı filoloqumuzdan biridir.
Cavanşir mətni (bəzən ”tekst” yazır) çox sevir. Mətnlə davranmağı , işləməyi bacarir.
Onun sevdiyi filoloji mövqe - kontekstinin (estetik, ideoloji ... .) tapılması və mət­nin (R.Bart kimi, o da mətnlə əsəri fərqləndirir) hüdudlarını və “sıxlıq dərəcəsini” göstərməsidi.
Sevdiyi şairlərin (Nəsimi, Ə.Kərim...) yaradıcılığına Tınyanov prinsipini -“şeir sırasının sıxlığı” prinsipini tətbiq edir. Cavanşir semantik əlaqələri yalnız qonşu sözlər arasında, sətirdə, beytdə deyil, bütövlükdə şeirin simmetrik yerləri arasında da aparır.
Çağdaş poeziyamızın istedadlı nümayəndələrinə həsr olunmuş məqalələrini xatırlamaq və gözdən keçirmək kifayətdir. Poeziya haqqında ən yaxşı yazanlardan biridir Cavanşir.
Onu poeziyada “dilin arxa planı” maraqlandırır. Onu yaxın-uzaq sətirlərin, obrazların gizli əlaqələri, mənalar mübadiləsi və s. maraqlandırır.
Cavanşirin bütün cəhdləri XX əsr Azərbaycan poeziyasının iyerarxiyasını anlamağa yönəlib. Yazılarından və söhbətlərindən gəldiyim qənaət budur: bu ədəbiyyatda hər kəsin yerini gözəl və dəqiq bilir.Və heç vaxt ölçü həddini itirmir.
Onun sevimli şairlərini mən də tanıyıram.”Əli Kərim xəstəliyi “ ilə məni də yoluxdurdu. Sağ olsun. Azərbaycanın bir böyük şairinə mən də “yaxınlaşa” bildim. Əli Kərimə həsr olunmuş ağıllı kitabına kiçik bir söz də yazdım...
Cavanşir janrından asılı olmayaraq, bütün əsərlərə poeziya bucağından baxır. Onun üçün poetika poeziya haqqında elmdir. Cavanşir hətta klassik Azərbaycan komediyalarını poeziya kimi araşdırır.
Cavanşirin şairliyindən də xəbərim var. İlk dəfə bir neçə şeirini bir soyuq qış axşamı “ Baksovet”də bir kafedə oxumağı da yadıma gəlir. Bu şeirləri oxuyandan sonra ağlıma gələn ilk nəzəri qeydlər bunlar oldu: Bu şeirlərdə məna obrazla kəsişmir- daha doğrusu, hansısa sürreal bucaq altında kəsişir. Bəzən predmetin mənası və simvolik obrazı arasında əlaqəni pozur. Cavanşirin poetik mətnlərində (N. Sarrotda olduğu kimi) vahid obyekt yoxdur, fraqmentlərə- “kubiklərə” (məsələn, “Lal” şeiri) bölünür və hər birinin şəffaf süjeti var...
O, Azərbaycan poeziyasını struktur baxımdan təşkil olunmuş vahid süjet kimi anlamağa, araşdırmağa çalışır...
Fikrimcə, Azərbaycanda filoloqları və milli oxucuları iki yerə bölmək lazımdır: Mirzə Fətəlini oxuyanlara və oxumayanlara.
Cavanşir Mirzə Fətəlini mükəmməl oxuyub. Namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını Azərbaycan komediyasının poetikasına həsr edib. Komediya, gülüşün poetikası, M.F.Axundov dramaturgiyası isə əslində realizmi, realist təfəkkür tarixini, etnik varlığı ifadə tərzini anlamaq istəyidir. Mirzə Fətəlini isə dönə-dönə oxumaq və ona qayıtmaq gərək- “bir çox düyünlü nöqtələr məhz onun bədii və nəzəri irsində özünə yer tapır” (C.Yusifli).
Cavanşir Azərbaycanın filoloji məkanında sevdiyim, inandığım insandır. Mən yazılarımı ona baxıb yazıram. Onun baxışlarını həmişə üzərimdə hiss edirəm. Tam səmimi deyirəm
Haydı, qardaşım, irəli ! Filoloji fikrimizin inkişafı naminə, yürüyəlim!

Yenililklər
05.11.24
Azərbaycanlı alim Özbəkistanın Milli televiziya  kanalının məşhur “Shirchoy” verilişinin qonağı olub
29.10.24
Kinonun işğala dirənişi - İstanbulda müzakirə
19.10.24
Bədirxan Əhmədlinin “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” 3 cildlik kitabı çap olunub
15.10.24
Cəfər Cabbarlı Mükafatı təqdim olunub
15.10.24
Füzulinin həyat və yaradıcılığının tədrisinə dair yeni kitab nəşr olunub
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

24.05.24
Kino şirkətlərinə yeni imkan: post-prodakşna dəstək
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.