Qan Turalı - Səməd Vurğun qatildir, xaindir, satqındır! Rahat oldunuzmu?
28.06.13

Avropalı bir hinduya deyib ki, o vaxt ingilislər sizi qırdı. Hindu təəccüblə çiynini çəkərək cavab verib: “Mən bunu bilmirəm. Babam mənə bu haqda heç nə danışmamışdı”.
 
Yazılı tarixi olmayan xalqlar üçün babaların əhvalatları tarix hökmündədir.
 
Bizim xalq çoxmu fərqlidir?
 
Yazılı tariximiz var, amma biz tarixə sənəd və faktlarla yox, qulaqdandolma biliklərlə yanaşırıq.
 
Bu məqam təkcə haqqında yazmaq istədiyim 37-ci il hadisələrinə münasibətdə üzə çıxmır.
 
Eləcə 20 Yanvara münasibətdə də biz rasionallıqdan çox uzağıq.
 
37-ci il hadisələrinə yanaşmada buraxılan çox ciddi metodoloji yanlışlığımız var.
 
Biz repressiyanın ancaq incəsənət adamlarına yönəlmədiyini unuduruq.
 
Repressiya edilən on minlərlə sadə adamı-fəhləni, kolxozçunu, partiyanın kiçik rütbəli əməkdaşlarını unuduruq.
 
Bir də elə zənn edirik ki, repressiya ancaq Azərbaycanda olub.
 
İttifaqın digər ölkələrində, o cümlədən dünya kommunistlərinin ən böyük təşkilatı olan İnternasionalda, eləcə də sosialist olmayan ölkələrin kommunist partiyalarında Stalin əleyhdarlarına qarşı repressiyalar olduğunu unuduruq.
 
Qəsdən yumşaldıb “unuduruq” deyirəm, əslində isə bu haqda məlumatlarımız çox azdır.
 
37-ci il hadisəsi yalnızca sovet hadisəsi deyildi, qlobal əhəmiyyət kəsb edirdi.
 
Biz isə bu repressiyanı Səməd Vurğunun, Süleyman Rüstəmin, Rəsul Rzanın ayağına yazmaqla təfəkkürümüzə dinclik verir, bizi düşündürən çətin və böyük suallara bəsit cavablar verməklə şüurumuzu, vicdanımızı sakitləşdiririk.
 
Lakin həqiqəti axtaranlar yalanla ovunmazlar, həqiqətə susayanlar yalan quyusu ilə dolmazlar.
 
37-ci il hadisələrində o dövrün sözüylə desəm “ifşa olunan” yazıçıların əleyhinə ifadə verənlər əlbəttə ki, olmuşdu.
 
Amma çap edilən cinayət işlərinin təhlili göstərir ki, bu ifadələr heç bir zaman əsas olmamışdır, partiya kimisə məhv etmək istəyirdisə repressiyaları həyata keçirən Xalq Daxili İşlər Komissarlığı elə də əziyyət çəkmir, müttəhimin boynuna istənilən əməli qoyurdu.
 
Repressiyalar cəmiyyətdə xof mühiti yaratmaq, Stalinin qeydsiz-şərtsiz hökmranlığını təmin etməyə xidmət edirdi.
 
Sovet ədəbiyyatı yazıçıya onun partiyaya, rəhbərə münasibətinə görə qiymət verirdi, partiya kursuna sadiq olanlar mükafatlandırılır, ona azca da olsa soyuq baxanlar müxtəlif dövrlərdə, müxtəlif cür cəzalandırılırdı.
 
Lakin biz indi Səməd Vurğunu yerin dibinə soxub ondan istedadca çox zəif olan Əhməd Cavadı qaldırmaqla ədəbiyyata  mətndən kənar meyarlarla qiymət vermirikmi?
 
 
Ümumi düşüncəmizə görə repressiya edilənlər qəhrəmanlar, böyük istedad sahibləri, sağ çıxanlar isə mənfi personajlardır, yaltaqlar, xainlər, satqınlardır.
 
Amma biz repressiya olunanların Sovet ideologiyasını mədh edən əsərlərini unutmağa çalışırıq, sanki Müşfiq, Cavad, Cavid partiyanı mədh etməmişdi.
 
Repressiya haqqında danışanda biz empatiya (başqasının dərdinə şərik olmaq, özünü onun yerinə qoymaq) hissini tamamilə unuduruq, düşünmürük ki, özümüz qələm dostumuzun əleyhinə ifadə verməyə məcbur edilsək,  nə edərik.
 
37-ci il hadisələrinin mahiyyətini anlamaq o qədər də asan deyil, çünki bu proses kifayət qədər qarmaqarışıq, xaotik və sistemsizdir.
 
Heç kim Cümhuriyyət dönəmində əsas qəzetin baş redaktoru olan Üzeyir Hacıbəyovun nəyə görə sağ qaldığını əsaslandıra bilməz.
 
Ya da ADR-in Türkiyədə səfiri olan Yusif Vəzirin sürgün edilməsi müqabilində Stalin haqda poema yazan Müşfiqin güllələnməsini izah etmək asan deyil.
 
 
Yusif Vəzir hələ repressiyalardan bir neçə il əvvəl Mir Cəfər Bağırova ünvanladığı məktubunda Hənəfi Zeynallının onu sıxışdırdığını yazırdı, amma özü Hənəfi Zeynallıdan sonra repressiya edildi.
 
Hənəfi Zeynallıya  mollanəsrəddinçilərin yaradıcılığını  arxa plana atdığına, “Molla Nəsrəddin” nəşrini ləngitdiyinə görə ittiham verilərək güllələnir, amma jurnalın qurucusu Ömər Faiq da ölüm hökmünə məhkum edilirdi.
 
Yəni, bu işlərdən baş açmaq elə asan deyil.
 
Asanı günahı Səməd Vurğunun üstünə atmaqdır. /kulis.az/

Yenililklər
11.10.24
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatının adı açıqlanıb
10.10.24
XV Bakı Beynəlxalq Film Festivalının bağlanış mərasimi keçirildi
09.10.24
Mikayıl Azaflının “Haqq aşığı yaranıbdı qəm çəkə” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Asif Rüstəmlinin “Cəmo bəy Cəbrayılbəyli: həyatı və bədii yaradıcılığı” kitabı işıq üzü görüb
09.10.24
Anar Məcidzadə - Nə yaltaqlıq elə, nə quyruq bula...
03.10.24
Azərbaycan dastanlarınıın folklor semantikası
27.09.24
“Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın təqdimatı olub
27.09.24
Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının növbəti sayı çap olunub
27.09.24
Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” kitabı işıq üzü görüb
27.09.24
Azad Qaradərəli - Kədərli yazların doğurduğu sevinc
09.09.24
Azərbaycan yazıçısının kitabı Təbrizdə nəşr olunub
09.09.24
“Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Nəşr edilməmiş əlyazmaları”  kitabı nəşr edilib
09.09.24
Venesiya Film Festivalında “Qızıl Şir” mükafatının qalibi məlum olub
08.09.24
Venesiya Film Festivalında Azərbaycan filmləri nümayiş olunub
07.09.24
Şərqşünaslıq İnstitutunda “Əhməd Nədimin poetikası” kitabı çapdan çıxıb
27.08.24
Azad Qaradərəli - Alman şərqşünasın hekayələrim haqqında yazdıqları
09.08.24
Milli kino günündə “Tənha insanın monoloqu”
08.08.24
Turan Film Festivalı Laçın şəhərində keçiriləcək
02.08.24
Federiko Qarsia Lorka -  Bu çılpaq bədən at nalları dəyməyən...
12.07.24
Yelisaveta Baqryana - Ah, belə gecələr əzabdır dostum!
11.07.24
Azad Qaradərəlinin əsərlərinin beşinci cildi cap olunub
08.07.24
“Narqız” qısametrajlı animasiya filminin istehsalı davam edir
05.07.24
"Dünya ədəbiyyatı" jurnalının Çeçenistan sayı işıq üzü görüb
03.07.24
“Ulduz” jurnalı oxucuların görüşünə yeni təqdimatda gəlib
02.07.24
Frans Kafka - Hökm
25.06.24
Mədəniyyət Nazirliyi senzura ittihamlarına aydınlıq gətirib
25.06.24
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı Şirvanda kino günlərinə başlayır
22.06.24
Şahid ifadəsi - Zərdüşt Əlizadə yazır...
13.06.24
“Divanü lüğat-it-türk”ün II və III cildləri nəşr olunub
13.06.24
“Ulduz” jurnalının may nömrəsi çap olunub
13.06.24
Azərbaycanda aparıcı teatrların siyahısı təsdiqlənib, işçilərin maaşları artırılıb
05.06.24
Özbəkistanlı şairlərin şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub
05.06.24

Qulu Ağsəs haqqında yeni kitab çap edilib

24.05.24
Kino şirkətlərinə yeni imkan: post-prodakşna dəstək
22.05.24
Kənan Hacı - Salman Mümtaz Leninə nə deyəcəkmiş?
22.05.24
2024-cü ilin Ədəbiyyat üzrə Beynəlxalq Buker Mükafatının qalibi məlum olub
21.05.24
Professor Edmund Herziq: Nizami Gəncəvinin əlyazmalarının vahid kataloqu üç dildə nəşr ediləcək
21.05.24
Azərbaycanda iki teatrın adı dəyişdirilir və işçilərinin maaşı artırılır
20.05.24
“Linqvistik nəzəriyyənin əsasları” kitabı nəşr olunub
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.