Rəbiqə Nazimqızı - 2 milyonluq həyat oyunu
14.06.13

Ərtoğrul Kamalovun Çexovun "Mərc" hekayəsi əsasında qoyduğu eyniadlı tamaşa ilə bağlı Rəbiqə Nazimqızının məqaləsi.
 
- Mərc gəlirəm, Çexovu elə tamaşaya qoyaram ki, özü də məəttəl qalar.
 
- Eləməzsən.
 
- Baxarıq...
 
İstədim, rejissor da, aktyorlar da, tamaşaya baxanlar da bir az gülümsəsinlər. Bu dialoqu da özüm quraşdırdım. Tamaşaya gəlincə, üstündən 10 gündən çox vaxt keçir: bu 10 gündə notbuku xəstəxanada yatan dostuma vermişdim, internetə-filan baxa bilsin, darıxmasın. Həm də gecələr rahat yatam, hərçənd, sonuncu notbuksuz da alınmır, nə isə... mövzudan çox uzaqlaşmayım... Hərçənd, buradan da mövzuya "xod" (çıxış) tapmaq olar, məsələn, insan amili. Darıxan insan...
 
Deməyin ki, Ərtoğrulun tamaşasının və Çexovun hekayəsinin darıxmağa dəxli yoxdu. Bütün sənət elə bu mahiyyətini izah edə bilmədiyimiz, özündən qurtula bilmədiyimiz məşum və xoşməramlı hissdən yaranır. Məşum və xoşməramlı. Kim hansı seçsə...
 
Çexov da, Ərtoğrul da ikincini seçiblər, mərc gəlmirəm, uduzmaq sizin üçün də xoş olmaz...
 
Səhnədə, sadə dekorasiyalarda, geyimlərdə iki rəng görünür: ağ və qara. Həyatın rəngi ölüb, daha doğrusu, qəhrəmanlar rəngləri itiriblər. Niyəsini düşünməyə vaxtımız olacaq. Səhnədə qadın və kişi. Qadın - Yaqut Paşazadə, kişi - Amid Qasımov.
 
Ömürlük cəza yoxsa, edam? Əzab çəkmək yaxşıdı ya ölmək? Allahın verdiyini hakim - o da insandı - ala bilərmi? Hər şey bu sualdan başlayır, amma burada bitmir. Növbəti suallar silsiləsi yaranır: 2 milyon manata həyatının 15 ilini qurban verməyə dəyərmi? Və silsilə davam edir.
 
Bir tərəfdə naz-nemət içində yaşayan bankir qayğısızlığı (bir az sərt də deyə bilərik, harınlıq), ikinci tərəfdə cavan hüquqşünasın asan yolla mənfəət əldə etmək arzusu (acgözlüyü). Süjeti bir neçə kəlmə ilə anladım: bankir və hüquqşünas mərc gəlirlər - əgər cavan hüquqşünas 15 il məhbusluğa döz bilsə, müddət bitən iki  milyon əldə edəcək. Cavan hüquqşünas asanlıqla razılaşır, bu 15 ildə xeyli bədii və elmi kitablar oxuyur, dil öyrənir və müddətin bitməyinə cəmi 5 saat qalmış həbsdən qaçır. Qaçır - çünki hər şeyə, həyata, azadlığa, mərcə, pula insanlara nifrət edir. Çünki onun illəri 2 milyon manata dəyməzdi...
 
İnsan həyata və azadlığa nə üçün, hansı halda nifrət edə bilər? O halda ki, onun azadlığın imkanlarından istifadə etmək haqqı və ya şansı yoxdu... Azad yoxsul adam daha bədbəxtdir, yoxsa zəngin məhbus? Cavab verməyə tələsməyin, çox həssas məsələdir, düşünməyə dəyər... Məsələn, sağlığını uşaqlarına qurban edən adamlar var, orqanlarından imtina edən azad adamlar... Həyat heç bir suala asan cavab tanımır... Amma hamı yaşamaq istəyir, hamı yaxşı yaşamaq istəyir...
 
Süjetdən belə nəticə çıxarmaq olar ki, 15 il dözən adam 5 saatı da asanlıqla dözə bilərdi. Amma zaman azaldıqca səbir tükənir. Kim deyir ki, hüquqşünas yalnız dözüm və qürur nümayiş etdirib, bəlkə, əksinə, son anda dözüm onu tərk edib? Ola bilər, hər şey ola bilər...
 
Bəs, niyə tamaşada Çexov öz əsərini tanımaya bilərdi?
 
Ümumiyyətlə, bu məsələ uzun mübahisə mövzusudur: rejissor müəllifin əsərini olduğu kimi səhnələşdirməlidir, ya onun əlavələrə haqqı var? Bu, təhrifdi, yoxsa mənanın qüvvətləndirilməsi? Tamaşa tamaşaçıya hesablanır, ya peşəkarlara. Yəni: sənət sənət üçündür, yoxsa?..
 
Bu sualları açıq buraxıram, çünki istənilən küncdə dayanıb baxmaq mənzərənin tam görmək imkanlarını azaldır. İstənilən kəskin ucda yanılmaq ehtimalı güclənir.
 
Konkret bu tamaşaya gəlincə, əsərlər tamaşa arasında cüzi süjet fərqi var: səhnədə bankir görünmür, hadisələri mələk - Yaqut Paşazadə danışır. bankirin öz əməlindən peşman olması və mərc müddətinin bitməsinə az qaldığı bir vaxtda məhbusu öldürmək istəməsi səhnədə əksini tapmır. Amma bu nə dərəcədə vacibdi? Bu, mahiyyəti dəyişirmi? Düşünmürəm...
 
Ərtoğrul pyesi deyil, hekayəni səhnələşdirib, cəhdin özü maraqlıdır. İkincisi, hekayənin yozumunu verib. Qəhrəmana musiqi alətindən istifadə etməyə icazə verilir ki, rejissor bu məqamdan uğurla istifadə edib, aktyor da bu məqamı uğurla icra edə bilib. Yəni, nə tamaşa da qazanıb, Amid də - zaldakıların əksəriyyəti onun əsrarəngiz səsindən xəbərsiz idilər. Bundan başqa, səhnə əsərində təcrübəli aktrisa ilə cavan aktyorun tandemi uğurla alınıb. Yaqut xanım həmkarını üstələməyə çalışmır, gənc Amid özünü, yetişdiyini xüsusi vurğu ilə nümayiş etdirmir, ikisi də situasiyanı, hadisəni, qəhrəmanın yaşantılarını ötürür...
 
Sanki, rejissor-aktyor üçlüyü səssiz-sözsüz "mərc"ə girib: biz bacaracağıq... İki milyonluq mükafat ortada yoxdu, tamaşaçıların olanı yalnız alqışdı... Bu sarıdan isə "YUĞ" heç vaxt korluq çəkməyib... /kulis.az/

Yenililklər
05.12.23
Kənan Hacının hekayəsi - Cin qapını bağlayır
05.12.23
Elçin Hüseynbəylinin hekayəsi - Dərs
05.12.23
Yevgeni Rezniçenko - Çağdaş rus poeziyası
30.11.23
Anar Məcidzadə - Canına dərd düşsün, ayrılıq salan
29.11.23
Həmin işıqlı günlər - Cavid Zeynallının yeni hekayəsi
29.11.23
Musiqili Teatr dekabr repertuarını təqdim edib
29.11.23
Pyes müsabiqəsi qaliblərinə mükafatlar təqdim olunub
29.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fonduna yeni prezident təyin olunub
28.11.23
Xuana İnes de la Krus - Günah keçisi kimi görürsünüz qadını
28.11.23
Mahir N. Qarayevdən iki şeir
23.11.23
Fəxri Uğurlu - Uzaqda təkbaşına dolaşan qəhrəmanlar
22.11.23
Kanadada “Yeddi gözəl” musiqi qrupunun konserti keçirilib
22.11.23
Fərid Hüseyn XIV İstanbul Beynəlxalq Ədəbiyyat və Şeir Festivalında iştirak edir
22.11.23
Bakıda Mədəniyyət və Yaradıcı Sənayelər Forumu keçiriləcək
22.11.23
Vaqif Sultanlının “İnsan dənizi” və “Ölüm yuxusu” romanları İngiltərədə yayımlanıb
22.11.23
Elnarə Qaragözova - Ali diqqət və rəğbətin dəyişməz ünvanı: Yusif Səmədoğlu
22.11.23
"Nobel mükafatına aparan yolun dərsləri: mif, reallıqlar, uğurlar və çağırışlar" beynəlxalq elmi konfrans keçirilib
22.11.23
Fərid Hüseynlə kürdəmirli oxucuların görüşü olub
06.11.23
"Mədəni diplomatiya vasitəsilə əlaqələr quraraq müxtəlif sivilizasiyaları bir araya gətirdik"
04.11.23
Astanada “Yıldız Sarayı Foto Kolleksiyasında XIX Əsr Türk Dünyasının Mədəni İrsi” adlı sərgi təşkil olunub
04.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və Türk Akademiyasının rəhbərliyi Qazaxıstanın Xarici İşlər naziri ilə görüşüb
01.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Bern şəhərində qədim türk yazılarına həsr olunmuş sərgi açıb
31.10.23
Türkiyə Respublikasının 100 illiyi İsveçrənin Bern şəhərində qeyd olunub
27.10.23
“Netflix” “The Crown” serialının son sezonunun ilk treylerini yayımlayıb
27.10.23
Özbəkistanda Yusif Vəzir Çəmənzəminli adına Azərbaycan mədəniyyəti və ədəbiyyatı Mərkəzi açılıb
27.10.23
Bədirxan Əhmədli - Akademik Kamal Talıbzadənin portret cizgiləri üzərinə
27.10.23
Türkiyədə XX əsr Cənubi Azərbaycanda ədəbi prosesin önündə gedən şəxsiyyətlərdən bəhs edən kitab çap olunub
27.10.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Haaqada yubiley tədbirləri keçirib
26.10.23
Varşavada “Polşa və Türk Dünyası” mövzusunda konfrans keçirilib
25.10.23
Elman Cıvıroğlu - İbranice ve Ortak Türk Dili
25.10.23
İstanbulda görkəmli xanəndə Məşədi Məhəmməd Fərzəliyev haqqında kitabın təqdimatı olub
25.10.23
“Ulduz” jurnalının 650-ci yubiley nömrəsi işıq üzü görüb
25.10.23
Yazıçı-tərcüməçi Nəriman Əbdülrəhmanlı Qazaxıstanın “Dostluq” ordeni ilə təltif olunub
25.10.23
Osip Mandelştamın yaradıcılığına həsr olunmuş poeziya gecəsi keçirilib
25.10.23
Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin yaradılmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilib
20.10.23
Qars Kafkas Universitetində “Heydər Əliyev və Türkiyə” adlı multidisiplinar beynəlxalq elmi konfrans keçirilib
19.10.23
Elman Cıvıroğlu - Xudu Məmmədov və Ziya Gökalp
19.10.23
Akademik Kamal Talıbzadənin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib
16.10.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qazax-Türk Universiteti arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb
05.10.23
Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə XVIII Bakı Beynəlxalq Caz Festivalı keçiriləcək
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.