Aqşin Yenisey - Əxlaqsızlığa giriş
13.06.13

Zülhiccə ayının on dördündə əlimi atıb taxçadan bir kitab götürdüm və oxumağa başladım; kitabın adını ona görə çəkmirəm ki, oxucular məni də bəzi “yazarlar” kimi oxumadıqları kitabların adını da sadalayıb özlərini intellektual göstərmək istəyən şöhrət düşkünlərindən biri zənn etsinlər. Kitabdakı bir ifadə diqqətimi çəkdi: “əxlaq polisləri”. Söhbətimiz də elə bu barədə olacaq. Əvvəlcə gəlin əxlaq anlayışının növlərini ayırd edək: İctimai əxlaq, fərdi əxlaq. Fəlsəfə bu məsələyə soyuqqanlı yanaşır və deyir ki, əxlaq ictimai şüur formalarından biridir, yəni insanı heyvandan fərqləndirən bir xüsusiyyətdir. Yaxşı onda sual yaranır, bu “əxlaq polisi” nə üçündür? Yəni hələ də elə insanlar var ki, onları bu gün, rəhmətlik Darvinin ölümünün üstündən dörd yüz il keçəndən sonra meymundan insana çevirmək lazımdı? 

Düzdür, bizim ailələrdə indi də əxlaq polisləri var; onlara el arasında ağsaqqallar və ağbirçəklər deyirlər. Ağsaqqallar kişilərin, ağbirçəklər qadınların əxlaqına nəzarət edir. Bu əxlaqi nəzarətin özünəməxsus cəza növləri var. Məsələn, ağsaqqalın nəzarətində olan şəxs cızığından çıxıbsa, ağsaqqal əvvəlcə onu qabağına qoyub üzünün əti tökülənə qədər danlayır, bütün yaxşılıqları və pislikləri onun başına qaxır. Ağsaqqalın ixtiyarı var ki, içki içib evə gec gələn ailə üzvünə, tutalım, min doqquz yüz altmış birinci ildə göyə uçub yerə qayıtmayan Qaqarinə görə, itin sözünü desin ki, sən hara baxırdın? Ömründə uzunqulaq minməyən adamı mindirib raketə, göyə uçurmusuz. Di cavab ver. Vaxtilə yəhudilər “nankor övlad” hesab etdikləri böyük filosof Spinozanı sinaqoqdan qovduğu kimi, sənin də mitilini tullayacaqlar küçələrə. Yaxud bir də görürsən kələmə oxşayan bir dəstə doqquztuman ağbirçək yığışıb götür-qoy edir; filankəsin gəlini niyə doğmur? Və hökm verilir: boşatdırmalı! Gəlin düşür küçələrə, olur fahişə. 

Şəxsən özüm dəfələrlə şahidi olmuşam və bu sözün məsuliyyətini hiss edərək deyirəm, barlardakı, saunalardakı fahişələrin əksəriyyəti bir-iki uşaq anası olan gəlinlərdir. Artıq onlar üçün hansı kişi ilə yatmağın heç bir mənası yoxdu. Onlar kişilərə yeriyən pul kimi baxırlar və kişi hiss edəndə ki, yatacağı, qucaqlayacağı qadın üçün o, sadəcə, heç kimdir, yəni itdi, pişikdi, gəndəlaş çubuğudu – özünü kişi hesab edən adam üçün bu, böyük təhqirdi.

Demək istədiyim odur ki, hansı dövrə baxırsınızsa baxın, əxlaq subyektiv xassəlidir və bununla barışmaq lazımdır: sənin əxlaqının mənə, mənim əxlaqımın sənə dəxli yoxdur. İctimai münasibətlər isə kiminsə əxlaqı ilə yox, qanunlarla tənzimlənməlidir. Yenə də bir başagəldi yadıma düşdü. O gün avtobusda qəfildən azan səsi gəldi, hamı dönüb səs gələn tərəfə baxdı və bir kişi ayağa qalxıb şalvarının arxa cibindən telefonunu çıxarıb uzun-uzadı danışdı. Kişinin mömin oğlu telefonun zənginə azan səsi yazdırıb və şalvarının arxa cibinə qoyub. Bu, onun əxlaqıdır, qarışa bilmərik. 
Bu barədə görün nə qədər adam cild-cild kitab yazıb: Yum, Smit, Şeftsberi, Xatçeson, Vestermark, Dugell, Rocers, Şarp, Tusi, Şend və neçə-neçə dünya dühası. 
“Əxlaq polisi” ifadəsi bu adamlardan oxuduğum əsərləri yadıma saldı və evdə qalanlarından bir neçəsini götürüb yenidən vərəqlədim, məyus oldum, yəni insan o qədər əxlaqsız məxluqdur ki, neçə-neçə dini kitab, bu qədər filosofun əsəri onun əxlaqını düzəldə bilmir. Sonra elə vərəqlədiyim bir kitabın arxasına nə vaxtsa yazdığım və unutduğum bir cümləyə rast gəldim. Qoy onu da yazım ürəyim soyusun: “İnsanı özünün qəlbiylə, əxlaqıyla, vicdanıyla üz-üzə qoy, gör o, necə tez aradan çıxacaq”.
Gedim televizorda bir az heyvanlar aləminə baxım. /simsar.az/

Yenililklər
05.12.23
Kənan Hacının hekayəsi - Cin qapını bağlayır
05.12.23
Elçin Hüseynbəylinin hekayəsi - Dərs
05.12.23
Yevgeni Rezniçenko - Çağdaş rus poeziyası
30.11.23
Anar Məcidzadə - Canına dərd düşsün, ayrılıq salan
29.11.23
Həmin işıqlı günlər - Cavid Zeynallının yeni hekayəsi
29.11.23
Musiqili Teatr dekabr repertuarını təqdim edib
29.11.23
Pyes müsabiqəsi qaliblərinə mükafatlar təqdim olunub
29.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fonduna yeni prezident təyin olunub
28.11.23
Xuana İnes de la Krus - Günah keçisi kimi görürsünüz qadını
28.11.23
Mahir N. Qarayevdən iki şeir
23.11.23
Fəxri Uğurlu - Uzaqda təkbaşına dolaşan qəhrəmanlar
22.11.23
Kanadada “Yeddi gözəl” musiqi qrupunun konserti keçirilib
22.11.23
Fərid Hüseyn XIV İstanbul Beynəlxalq Ədəbiyyat və Şeir Festivalında iştirak edir
22.11.23
Bakıda Mədəniyyət və Yaradıcı Sənayelər Forumu keçiriləcək
22.11.23
Vaqif Sultanlının “İnsan dənizi” və “Ölüm yuxusu” romanları İngiltərədə yayımlanıb
22.11.23
Elnarə Qaragözova - Ali diqqət və rəğbətin dəyişməz ünvanı: Yusif Səmədoğlu
22.11.23
"Nobel mükafatına aparan yolun dərsləri: mif, reallıqlar, uğurlar və çağırışlar" beynəlxalq elmi konfrans keçirilib
22.11.23
Fərid Hüseynlə kürdəmirli oxucuların görüşü olub
06.11.23
"Mədəni diplomatiya vasitəsilə əlaqələr quraraq müxtəlif sivilizasiyaları bir araya gətirdik"
04.11.23
Astanada “Yıldız Sarayı Foto Kolleksiyasında XIX Əsr Türk Dünyasının Mədəni İrsi” adlı sərgi təşkil olunub
04.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və Türk Akademiyasının rəhbərliyi Qazaxıstanın Xarici İşlər naziri ilə görüşüb
01.11.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Bern şəhərində qədim türk yazılarına həsr olunmuş sərgi açıb
31.10.23
Türkiyə Respublikasının 100 illiyi İsveçrənin Bern şəhərində qeyd olunub
27.10.23
“Netflix” “The Crown” serialının son sezonunun ilk treylerini yayımlayıb
27.10.23
Özbəkistanda Yusif Vəzir Çəmənzəminli adına Azərbaycan mədəniyyəti və ədəbiyyatı Mərkəzi açılıb
27.10.23
Bədirxan Əhmədli - Akademik Kamal Talıbzadənin portret cizgiləri üzərinə
27.10.23
Türkiyədə XX əsr Cənubi Azərbaycanda ədəbi prosesin önündə gedən şəxsiyyətlərdən bəhs edən kitab çap olunub
27.10.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Haaqada yubiley tədbirləri keçirib
26.10.23
Varşavada “Polşa və Türk Dünyası” mövzusunda konfrans keçirilib
25.10.23
Elman Cıvıroğlu - İbranice ve Ortak Türk Dili
25.10.23
İstanbulda görkəmli xanəndə Məşədi Məhəmməd Fərzəliyev haqqında kitabın təqdimatı olub
25.10.23
“Ulduz” jurnalının 650-ci yubiley nömrəsi işıq üzü görüb
25.10.23
Yazıçı-tərcüməçi Nəriman Əbdülrəhmanlı Qazaxıstanın “Dostluq” ordeni ilə təltif olunub
25.10.23
Osip Mandelştamın yaradıcılığına həsr olunmuş poeziya gecəsi keçirilib
25.10.23
Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin yaradılmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilib
20.10.23
Qars Kafkas Universitetində “Heydər Əliyev və Türkiyə” adlı multidisiplinar beynəlxalq elmi konfrans keçirilib
19.10.23
Elman Cıvıroğlu - Xudu Məmmədov və Ziya Gökalp
19.10.23
Akademik Kamal Talıbzadənin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib
16.10.23
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qazax-Türk Universiteti arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb
05.10.23
Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə XVIII Bakı Beynəlxalq Caz Festivalı keçiriləcək
©2012 Avanqard.net Muəllif hüquqları qorunur. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.