Yaxın gönlərdə Lars Nurenin “Müharibə” dramı əsasında hazırlanan eyniadlı tamaşaya baxdım. Tamaşanın baş rejissoru Bəhram Osmanovdur, iki hissəli dramı Dilsuz tərcümə edib. Əsərdə beş qəhrəman yer alıb: Rolları Kəmalə Hüseynova (ana), Qurban İsmayılov (ata), Rasim Cəfərov (əmi), Nigar Məmmədova (böyük qız), Roza İbadova (kiçik qız). 

Dramda müharibədən sonrakı dövrdə baş verən hadisələrdən danışılır. Ata müharibədən kor qayıdır, həyat yoldaşı və qızları onun gəlişini gözləmirlər. Əmi isə öz qardaşının arvadı ilə ər-ərvad münasibətində yaşayır. Qızlardan böyüyü fahişəlik edir. Hər iki qızı rus zabitləri zorlayıblar. Aclıq və səfalət insana neyləyə bilərdisə, bu ailə bütün bu bəlaları görüb.

Qızlar analarını sevmirlər... Qadın öz ərini sevmir. Ata (Qurban İsmayılov) qardaşını sevmir... Amma onlar bir evdə yaşayırlar.

Ata görmür deyə onlar rahatdılar, amma ürəklərində səksəskə var: “Bəs görsə necə olacaq?”. Fahişə qızını və qardaşı ilə yaşayan arvadını görəcək...

Hamı öz “günahına” bəraət qazandıra bilir: Ana düşünür ki, əri yanında olsaydı qayınıyla yaşamazdı, Semina (kiçik qız) müharibə olmasaydı zorlanmazdı, Bemina (böyük qız) da ehtiyac ucundan fahişəlik etməzdi, qardaş öz qardaşı arvadına göz qoymazdı, ata kor olmazdı. Ramiz Rövşənin “Ayrılıq” şeirində deyildiyi kimi: “Hamı günahkardı dünyada amma, dünyada heç kəsin günahı yoxdu”. Müharibə həm insanları mənəvi cəhətdən məhv edir, həm də bəraət qazandıraraq qoruyur. Əgər o günahlar dinclik dövründə olsaydı, heç kəs onlara haqq qazandırmayacaqdı. Bütün şərin xeyir tərəfi də olduğu bu incə məqamda üzə çıxır.

Sonda isə hamı bir yerə toplaşır. Ata üçün deyilməyən sirlər faş olur, ata etiraz edən uşaqlarına deyir: “Biz hamımız bir yerdə də yaşaya bilərik”. Bununla da əsərdə sükut yaranır, onlar öz faciələrini və müharibənin faciəsini anlayırlar. Nə olmasından aslı olmayaraq hamı bir yerdə yaşamağa məşğuldur. Müharibə sonda hamıya acı gerçəkliyi qəbul edir, özü də elə reallıqları ki, sən (ata) kor belə olsan o reallıqları görürsən.

Tamaşanın sonunda hər kəs (aktyorlar) öz oturduğu stulu özü gətirir. Bu da bir işarədir. Müharibədən sonra hər kəs həyatda öz yerini özü seçir.

M.Şoloxovun “İnsanın taleyi” əsərindəki idea: “Müharibə müharibədən sonra başlayır” bu əsərdə də öz səhnə həllini tapır. Müharibədə fiziki müstəvidə gedən döyüşlər, müharibədən sonra, hissi, idraki, məişət və mənəvi planda özünü göstərməli olur.

Roza İbadova (Semina) rolunun ifaçısı olduqca heyratamiz oynadı. O daha konfiliktli obraz idi, çünki əsər boyu təmizliyin simvolu kimi görünən bu obraz, həm də mütləq həqiqətlərin carçısı və müdafiəçisi kimi heyrət doğururdu. Roza bu rolu ilə tamaşaçılara, zənnimcə, öz uğrulu gələcəyi barədə çox şey vəd elədi. İkili dünyaları bir canda əks etdirmək hünəri, bütün bunların onun bütün əzalarında ifadəsini tapması isə möhtəşəm idi.

Kəmalə Hüseynova da öz rolunun öhdəsindən peşəkarlıqla gəldi, o şəhvətlə və qəzəb, getmək və qalmaq, ana sevgisi və qadın sevgisi, xoşbəxt həyat və səfalət arasında canını çürüdən,

müharibəylə hamıdan çox vuruşan qadın obrazını olduqca məharətlə doğrultdu. Xüsusən də, onun bu cür, qarışıq hissləri teatral pafosdan ayırıb acı gerçəklik kimi təqdim edə bilmək ustalığı tamaşaçıları heyran qoydu.

Nigar Məmmədli də, əxlaqsız qız rolunu tam canlandıra bildi, ümumiyyətlə, Nigar rolunu o qədər ustalıqla oynadı ki, Nigara dublyor təsəvvür etmək mümkün deyil, sanki Nuren, Benina rolunu sırf Nigar üçün yazıb.

Qurban İsayılov barədə isə yalnız onu deyə bilərəm ki, bu adam möcüzədir. İstənilən rolunda tamaşaçıya mərhəm ola bilir. Nədənsə mən onu İsa sürətində filmdə görmək istəmişəm həmişə.

Rasim Cəfərov rolu isə mənə görə alınmamışdı, dinamik rollar ifa edən bu gənc aktyoru “Müharibə” kimi sakit tamaşa sanki əlini-qolunu bağlamışdı. Amma ümumi planda isə heç də rolu tam alınmamış hesab etmək olmaz.

Sonda onu deyə bilərəm ki, “Müharibə” son illərdə ən böyük zövq aldığım tamaşa oldu. Teatrımızın ümumi repertuarını gəzsək, zənimcə, belə bir əsərə rast gələ bilmərik... Uğurlar... /qafqazinfo.az/