Vüsal Nuru - Qarmaqarışıq sayıqlamalar
04.02.13
Əsər zamanın fövqündə durmağı bacaranda ədəbi və əbədi olur. Burda
yazıçının məsələyə, hadisəyə və dünyaya fərqli rakursdan baxması da çox
önəmlidi.
Əkrəm Əylisli də məlum hadisələrə öz sonuncu əsərində məhz indiyə qədər heç kimin baxmağa ürək eləmədiyi pəncərədən baxıb.
Və o pəncərədən gələn səs-küylər, qarmaqarışıq hadisələr öyrəşmədiyimiz üçün "bizi" çaşdırdı.
Belə deyim, sanki indiyə qədər başqalarının üzünə tutub onların nə qədər
eybəcər olduğunu özlərinə göstərməyə çalışdığımız güzgünü Əkrəm Əylisli
ayağının ucuyla vurub aşırtdı və indi biz özümüzü həmin güzgüdə görüb
dəhşətə gəlmişik, qorxmuşuq.
Çalışırıq ki, güzgüdə gördüyümüzün biz olmadığına inanaq, amma bizim də
eybəcərliklərimiz, şikəst yönümüz var axı. Və bu da əslində çox
normaldır. Məsələ burasındadır ki, biz bu normallığı qüsur kimi,
anormallıq kimi anladığımız üçün gördüklərimizi qəbul edə bilmirik.
Birdən-birə bu böyüklüyündə tikə boğazımızda qalıb, udmağa çalışırıq,
həzm eləyə bilmirik
Məlum Sumqayıt hadisələri: Məgər bizimkilər həqiqətən də orda yaşayan
erməniləri eyvanlardan aşağı atmamışdılarmı? Hər yerdə azğınlaşıb
erməniləri öldürmürdülərmi? Məgər biz onların bilet pulunu alıb, yol
azuqəsini də qoltuqlarına verib burdan göndərmişikmi?
Qarabağ müharibəsi: ağzımızda müharibə deyirik. Əmr verənlərin otaqda
oturduğu, dinc sakinlərin həşərat kimi qırıldığı, göydən dolu kimi yağan
mərmilərin uşaq, qadın, qoca tanımadığı bir meydanda nə onların
naləsini eşidən var idi, nə də bizim. Müharibə allahın olmadığı yeganə
yerdi.
Bura müharibə gedən ölkədi. Burda heysiyyatına toxunulmuş adamlar
yaşayır və bizim Ermənistandan eyni zülmü, əzabı görüb gələn
millətimizin qəzəblənməsi də arzuolunan olmasa da, qaçılmaz idi.
Onlar gördükləri şiddətin eynisini bəlkə də hələ daha azını (ya da çoxunu) törətdilər.
Bu, əslində iki bir-birinə qaynayıb qarışan millətin-ətlə dırnağın
ayrılan anı idi. qanamalı idi, qanadı da, ağrımalı idi, ağrıdı da.
Biz - iki millət olaraq yenə bir yerdə yaşayacağıq. Ölkəmizi evimiz kimi
satıb, pulunu götürüb başqa qitədə də sərhəd qurub ölkə yarada
bilmərik. Zaman boyu yaşayacaq bu iki millət dünya durduqca qonşu olmağa
məhkumdu.
Odur ki, silaha, döyüşə, ölümə nifrət eləyən sadə camaatın yaxınlaşması
üçün müəyyən addımlar atmağa və gələcəkdəki mehribançılığı sığortalamağa
indidən ehtiyac var. İki küsən barışmaq üçün əvvəl öz səhvlərini
bir-birlərinə etiraf etməlidir. Bu addımı xalq yazıçısı olaraq,
Azərbaycan ədəbiyyatının, ədəbi dilinin nəhənglərindən biri olan Əkrəm
Əylisli atdı. Yazıçını topa tutmaqdansa, cəsarətinə görə alqışlamaq
lazımdır.
Əslində Əkrəm Əylisli bu romanıyla bizim indiyə qədər göstərə
bilmədiyimiz səmimiyyəti, humanistliyimizi sərgilədi. Bəli biz öz
günahlarını, öz səhvlərini etiraf eləməyi də bacarmalıyıq.
Əslində, Əkrəm Əylislinin "Daş yuxular" romanı başqa konteksdən də bizim
üçün olduqca dəyərlidi və dövlətin apardığı müharibə siyasətinə
qətiyyən xələl gətirmir. Biz düşmən qarşısında güclü görünmək
istəmirikmi? Buyurun, "Daş yuxular"! Bu da bizim gücümüzün yüzdə biri.
Romanda nə göstərilir? Bizim qəddar ermənilərin məzlumluğu? Bəli, biz
qəddar da ola bilirik. Və insafən həmin Sumqayıt hadisələrində ermənilər
də Yerevandan qaçan azərbaycanlılar kimi zəif, zavallı idilər.
Bu roman ermənilərə mərhəmətli, ipək qəlbli olmadığımızı göstərdi ki, bu
da indiki vəziyyətdə çox vacib idi. Ermənilər bu romanla bizim də
qəzəbimizin sərhədini, səbrimizin daşan yerini gördülər. Bizim də lazım
olanda amansız olduğumuzu anladılar. İndiyə qədər Ermənistanda biz
azərbaycanlılar qorxaq bir millət kimi təbliğ olunurduqsa, bundan sonra
erməni oxucuları azrəbaycanlıların qəzəblənəndə ayağının altını
görmədiyini anlayacaqlar.
Və son nəticədə bizim bildiyimiz kimi, onlar da kiminlə qonşu
olduqlarını dərindən anlayacaqlar. Bu roman onlar üçün də, bizim üçün
də gələcəkdə - sülh şəraitində yaşayacağımız bir zamanda "QADAĞANDIR"
işarəsinə çevrilib yollarımıza dikiləcək.
Bir gün bu qarmaqarışıq sayıqlamalar bitəcək. Adamlar öz səslərinə
özləri oyanacaq. O zaman, təəssüf ki, indi ortada klarnet çalıb, tabut
daşıyanları, ədəbi zövqü olmadığı halda bədii əsərin estetikasından
danışanları, əllərinə kitab dəyən kimi gedib sabunlayan bu
səhifə-səhifə bağıran "oxucuları" Əkrəm Əylisli abidəyə dönmüş
simasıyla şəkillərdəki kimi gülümsəyərək qarşılayacaq. Onun üzündəki
ifadə bunlara deyəcək: "Axır ki "Daş yuxular"a hansı pirizmadan
yanaşacağınızı bildiniz. Mən sizin yazıçınızam!"
/oxuzali.az/
|