Görkəmli nasir, dramaturq Firuz Mustafa hər zaman cəmiyyətin sosial, mənəvi problemlərini düşünən sənətkarlarımızdan olmuşdur. Onun hekayələri olduqca maraqlı və dərin mənalıdır. O, bir müsahibəsində belə demişdir: “Hekayə yazmaq bəlkə də roman yazmaqdan çətindir”. Bu fikrində tamamilə haqlıdır, çünki belə dərin mənaları hekayələrə yerləşdirmək heç də asan deyildir. Firuz Mustafa bu işi çox böyük ustalıqla yerinə yetirmişdir.

 Firuz Mustafanın hekayələri mövzu rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb edir. O, hekayələrində insan, cəmiyyət, mənəvi dəyərlərin zəifləməsi və bununla əlaqədar insanların həyatında baş verən hadisələri əks etdirir.

Firuz  Mustafanın “At günü” əsəri triptix-hekayədir. Yəni 3 hissədən ibarət hekayədir. Hissələri “Qaçış”, “İntihar" və “Son”dur. Triptix-hekayələrdə əsas problemlər ikinci hissədə öz əksini tapdığı kimi bu əsərdə də əsas hadisələr ikinci hissə olan “İntihar”da verilib. Bu hekayə mövzuya yanaşma və təqdimetmə baxımından tamamilə fərqli və orijinal bir əsərdir. Əsər olduqca düşündürücüdür. Belə ki, burada mənəvi-əxlaqi problemlər, insanların bəd əməllərindən doğan faciələr öz əksini tapmışdır. Mənəviyyatsızlığın törədə biləcəyi problemlər böyük ustalıqla nəzərə çatdırılmışdır. Bu əsər vasitəsilə biz insanların insanlığa yaraşmayan əməllərinin başqalarının həyatını necə məhv etməsinin şahidi oluruq. Hekayədəki iki qonşudan birinin timsalında insanların mənəvi dəyərlərdən necə uzaq olduğunu görə bilərik.

Əsər “Qaçış” hissəsi ilə başlayır. Dayça bir övlad kimi anasını çox sevir, ondan uzaqlaşdırsalar da, o, anasına çatmaq istəyirdi. Buna görə də o, var gücü ilə ilxıya tərəf qaçırdı. Əsərdə yazıçı dayçanın hisslərini belə təsvir edir: “Dayça elə bil hiss eləyirdi ki, göydəki «atlara» çata bilməyəcək. Amma nə оlsun ki? О nəfəsi kəsilincəyə qədər çapacaq, yalnız əldən-ayaqdan düşəndən sоnra ətirli оtların üstünə uzanıb sinəsi atlana-atlana, dərindən tövşüyəcəkdi. Qоy anası оnun necə fərasətli, qоçaq bala оlduğunu görsün. Qоy о “ilxı”dakı başqa atlar da оnun övlad sədaqətini görüb heyran qalsınlar...”.

Hadisələr dayçanın istəyinin əksinə inkişaf edirdi. İnsanlığa yaraşmayan əməlləri ilə qonşusunu ağır dərdlər dünyasına qərq edən, mənəvi dəyərlərin nə olduğunu bilməyən  qonşu dayça ilə anasını cütləşdirmək istəyir. Digər qonşu buna etiraz etsə də, bunun günah olduğunu söyləsə də, o, bunu anlamır. O belə deyir: “Nə оlsun ki, anasıdır?.. At üçün nə ana, nə bala?.. Eh, qоnşu sən də… At nə qanır ki, günah nədir? Rəhmətliyin оğlu, indi camaat öz arvad-uşağının, ana-bacısının təəssübünü çəkə bilmir. Sən də başlamısan kəhər elə getdi, dayça belə getdi… Atın namusunu çəkən оlmusan?”. Buradan biz artıq onun necə mənfi düşüncələrə sahib olduğunu anlayırıq.

İkinci hissənin adı da məqsədyönlü olaraq “İntihar” qoyulmuşdur. Dayça bu dəhşətə dözə bilmir. O, bunu özünə sığışdıra bilməyib özünü bərk yerə çırpır, intihar edir. Buradan görünür ki, dayçanın malik olduğu yüksək mənəvi-əxlaqi dəyərlərin bir zərrəsi belə o qonşuda yoxdur. Bununla o həm dayçanın, həm kəhərin, həm də qonşunun həyatını məhv edir. Belə insanlar cəmiyyətin mənəvi cəhətdən məhvinə gətirib çıxara bilər.

Hekayənin üçüncü hissəsi olan “Son”da qonşusunun əməlləri nəticəsində dərdlərə düçar olan qonşunun monoloquna geniş yer verilir. Buradan biz o mənəviyyatsız qonşunun daha əvvəldən də yaxşı qonşuya qarşı törətdiyi əməllərini öyrənirik. O, qonşusunun sevdiyi qızla evlənmişdir. Bununla o, qonşusunun həyatını, arzularını məhv etmişdir. Lakin o heç də bunlardan dərs çıxarmır, yenə də öz mənəviyyatsız davranışlarına davam edir. O, həmin qonşusunun yasında papiros çəkir, gülür. Biz bu əsərdə insanın insanlıqdan çıxmasının zərərlərinin şahidi oluruq. Burada C.Ruminin sözünü xatırlamaq yerinə düşərdi: “Biz elə məxluqlarıq ki, bəzən mələklər insan olmadıqlarına görə üzülür, bəzən isə şeytanlar insan olmadıqlarına görə sevinirlər”.

Firuz Mustafa mənəvi-əxlaqi problemləri, insanların mənəviyyatsızlığını bu əsərdə oxuculara qeyri-adi bir üslubla, orijinal yanaşma tərzi ilə çatdırır.