Türkiyənin ən məşhur yazıçılarından biri, Nobel ədəbiyyat mükafatı laueratı Orhan Pamuk İtaliyanın ən nüfuzlu qəzetlərindən biri La Republica-ya müsahibə verib.

- Atanız mühəndis olmağınızı istəyirdi, amma siz yazıçı oldunuz. Uşaqlıq yaşlarınızda riyaziyyat müəllimlərindən də qorxardınız, deyilmi?

- 2006-cı ildə Nobel mükafatı almış ilk türk yazıçı oldum. Qürur duyuram? Bəli. Çünki İstanbulun, bu doğma məkanın melanxolik ruhunu aşkarlamağa çalışdım.
İzninizlə, bir məqamı deyim. Bəli, mühəndis ailəsindənəm. Atam və babam mühəndisdir. Onlar daim mənə tapmacalar deyər, məsələ və misal həll etməyimi istərdilər. Məktəbdə yaxşı oxumurdum. Amma sonra atamla babamı pərişan etməmək üçün özümü zorladım, yaxşı, hətta əla oxudum. Riyaziyyatda da xeyli irəli getdim. Di gəl, müəllimlər məni bir qədər əsəbi etdi. İndi də narahatamsa, əsəbiyəmsə, bağışlayın.

- Narahat olmayın, sizi cırnadacaq suallar verməyəcəm. Deyilənə görə, babanız Parisdə yazıçı Sartrla görüşübmüş.

- Hə, olub elə məsələ. Böyük qardaşım və mən tipik üçüncü dünya tərbiyəsi almışam. Valideynlərimiz bizə həmişə deyirdilər ki, yaxşı oxuyaq, sonra millət və ölkəmiz üçün faydalı işlərlə məşğul olan.
Ona görə də qardaşım Yel Universitetində kimya mühəndisliyi oxudu, sonra London İqtisadiyyat Məktəbində iqtisadiyyatı öyrəndi.

- Ailəniz sizdən razı deyilmiş.

- Elədir. Patriarxal türk ailəsinin övladıyam. Böyük oğul omadığım üçün bütün mənəvi yük çiyinlərimdə deyildi. Yəni türk ailəsində böyük qardaş məsuliyyətli adamdır, kiçik qardaşlarının davranışlarına cavabdehdir və ilaxır.
İkinci olmaq yaxşı deyil. Bəlkə də, buna görə İstanbulun ruhunu havada, vitrinlərdə də arayırdım.
Qardaşım hər zaman gərəkli ünvanı tapmaq üçün küçələrin adları ilə maraqlanardı. Mən də havaya, vitrinlərə baxaraq xəyallara qapılardım.

- Piter Penə çevrilirsiniz.

- Dostlarım həmişə deyirlər ki, məndə bir az uşaqlıq var. Hətta indi də. Söz yox, insanın batinindəki uşaqlıq onun xəyalına təkan verir, amma gündəlik həyatını ağırlaşdırır. Bəzi şeyləri 6 yaşımda öyrənmişəm və indi, 60 yaşımda etiraf edirəm ki, qardaşımdan fərqliyəm. Qardaşım cəmiyyətdə nə edəcəyini bilir. Mən isə anti-sosialam, çox zaman öz üzərimdə nəzarəti itirirəm.

- Yəni əslində bir rəssam, yaradıcı insan...

- Hə, bəlkə, yaradıcı insan təki özümə haqq qazandıra bilərəm. Bəlkə, rəssam doğulmuşam və ya sonradan belə olmuşam, bilmirəm. Tənha, tək, arzularına qapanan adam da sayıla bilərəm. Ailəm də məni belə qəbul etdi, barışdı, öyrəşdi.
Memar olacaqdım, amma kollecdə üç il oxuyandan sonar bezdim və yazmağa başladım.
Yazıçı azad insandır və ümid edir ki, oxucunun soruşa biləcəyi istənilən sualın cavabını bilir.
Di gəl, yazıçının suallarına cavab verən olmur.

- İstanbulda Məsumiyyət Muzeyiniz var...

- Bu muzey "Məsumiyyət Muzeyi" kitabından çox sonra açıldı. O vaxtın siyasi durumu imkan verməsə də, kitabın satışa çıxdığı gün muzeyin açılmasını istəyirdim. Sadiq oxucularım sanki xaçlı yürüşünə çıxmış adamlar kimi muzeyə axışırlar. Bu, məni narahat etmir. Muzeyi də insanların gəlişi üçün qurdum. Ora gələnlərin yarıdan çoxu kitabı oxuyan adamlardır. Əsəri oxuyanlarla danışdım. "Məsumiyyət Muzeyi"nin detallarını bilmirlər. Bir obyekt yalnız duyğu ilə bağlı olanda xatırlanır. Ona görə də oxucular əsərlə bağlı bu qədər obyekti bir arada görüb yenidən romanı xatırlayır.

- İndi nə edirsiniz?

- Muzeyi yaradandan sonra yazıçı həyatıma qayıtdım. Yeni romanı artıq yarılamışam. 60 yaşımdayam, həyat qısalmağa davam edir. Nobel mükafatı məni əməllərimdən əl çəkməyə vadar etmədi. Əksinə, daha çox işləyirəm. Çünki yaşamağa az vaxtım qalıb. Hələ yazılası çox şey var.

- İstanbul ruhu nədir?

- Hüzn, qəm, qüssə, melanxoliya. Yalnız Qahirə, Bağdad, Dəməşq və ya Romada belə ab-hava tapıla bilər.
Uşaqlığımda, 1950-ci illərdə olan binalar dağılır, abidələr köhnəlir. Eynən indiki Hindistandakı kimi. Orada da köhnə binalar yerini yeni tikililərə verir.
Qahirədə də belədir.

- Bəlkə, yazıçılar özlərini həddən ziyadə tənqid edirlər? Özünüzü anlamağa çalışırsınız, amma başqalarını unudursunuz.

- Yazıçı yaşamının iki ünsürü var. Analitik düşüncə, riyaziyyat məqsədə çatmaq üçün fikirlərin axınını anlamaq, mental konstruksiyalar qurmaq istəyənlər üçündür. İçimdə ölən, dəfn olunan memar bu istiqamətdə şərtləri qəbul edir.

Bir də var şairənə, çılğın şüar. Batinimdəki fikir musiqisinə uyğunlaşmaq, ruhumun qəfil pərvazını dərk etmək üçün bu ünsürdən də yararlanıram. Analitik ağıl və şairənə hissiyat birləşməli, rasional planlaşdırma və sürreal irrasionallıq arasında mizan olmalıdır. Bax, buna görə roman yazmağı sevirəm.

- Sizdə sanki bir totemizm, ruh və ya əşyanın bütləşdirmə istəyi var.

- Əlbəttə! Hər birimizin müəyyən əşyalarla bağlılığı var. Fikir, xatirə, anlam, ruh, yaşanan anlar... Həyat, eşq və ölüm var ortada. Beləcə, hansısa əşyaya bağlı olmağımız və ya hadisəni unutmamağımız totemizm yox, içimizdəki ruhları sarsıntılardan qorumaq istəyidir.
Yazıçı xatirələr kolleksiyaçısı, nisgil anbardarı deyil. Hər ürək, hər şüur bir muzeydir və istərsək, orada nələr görmərik ki... Ailəm mənimlə qürur duyurmu? Bilmirəm. Gerçəkdən, bilmirəm. Mən ailənin idiotuyam, çünki izafi qəm həmişə izafi kədər doğurur. Alimin qüssəsi, yazıçının qəmi ilə bağbanın kədəri arasında fərq var. O fərq yaşananların anlam fərqidir.
Bağban bəzən yazıçıdan qəmli olur və vay onda o bağbanın halına: adam rahat həyatını itirərək itirdiklərini özündə aramağa başlar... /milli.az/