Hekayə

Aslan əmidən bir gilə siqaret aldım. Həmişəki kimi, siqareti alışdırmaq üçün ondan alışqan istədim. Aslan əmi qırmızı bir alışqan mənə sarı uzatdı.
Gülümsünərək, "yeni alışqan almısan, Aslan əmi?! Mübarəkdir!" dedim.
"Yox, varım idi. Çoxdankıdır," dedi.
"Axı mən bunu görməmişdim. Yoxsa məxsus müştərilər üçündür?!"
"Demək olar!" deyib dodağı qaçdı.
Gülümsünərək, "deyəsən bu işin içində bir iş var!" dedim.
"Yox,...hən!"
“Mənə de, Aslan əmi. Heç kimə demərəm. Artıq, bir ildir məni tanıyırsan."
Əlimi alışqanı almağa uzatdım, ancaq özü onu yandırıb siqaretimi alışdırdı.
"Hələ siqaretini çək, sənə açıqlayaram. Ancaq öz aramızda qalsın," dedi.
"Yaxşı! Arxayın ol," deyib, siqaretimi çəkməyə başladım.
Gülümsünərək, "keçən bir ildə səni yoxlayırdım,” dedi.
"Yoxlayırdınmı?!" deyib gözlərinə baxdım.
"Hə də. Yeni gələn hər bir müştərimi yoxlayıram."
"Necə yoxlayırsan?!"
"Bir yeni gələn müştərilər var, bir bəyindiyim müştərilər var, bir də bəyənmədiklərim."
"Necə yəni?!"
"Hər yeni müştəri gələndə onu bir müddət göz altında saxlayıram. Davranışını izləyirəm," deyib mənə baxdı.
"Çox maraqlıdır! Məsələ bir az qəlizləşdi! Siqaret satmağı sadə bir iş sanırdım."
"Bəlkə də başqa siqaret satanlar üçün sadə bir işdir, amma mənim üçün belə deyil."
"İndi bu alışqanların fəlsəfəsi nədir?!"
Aslan əmi, köynəyinin cibindən bir gilə siqaret götürdü, dodaqlarının sol tərəfinin arasına yerləşdirdi, sonra qırmızı alışqanı yeşikdən çıxardıb onu alışdırdı. Siqaretini bir udumluq sümürüb, tüstüsünü tüstülük borusundan çıxan kimi havaya püflədi. Mən də siqaretimə bir qullab vurub, siqaretçi əminin püflədiyi tərəfə püflədim. Tüstülər birbirinə qarışdı. Aslan əmi gülümsündü.  
"Hə, deyirdim, bir müddətdən sonra əxlaqını, davranışını bəyəndiyim müştərilərimə siqareti alışdırmaq üçün bu qırmızı alışqanı verirəm. Yeni gələn müştərilərimə ağ, bəyənmədiyim müştərilərə də sarı alışqan verirəm."
"Maraqlıdır! Bu alışqanı başqa alışqanlardan ayıran nədir?!"
"Bu, uzun bir hekayə!"
Yeşiyin arxasından bir kətil çıxardıb, mənə doğru itələdi.
"Otur! Ayaq üstə yorularsan."
Ayaq üstə onu dinləmək istədiyimi demək istəyirdim, ancaq yoxlanıldığım müddətin yeni bitdiyinə görə, dəvətini geri çevirməkdən çəkindim.
Əlindəki siqaretə son qullabı vurub, onun kötüyünü külqabıya basdı. Mən də onun ardınca siqaretimi külqabıda söndürdüm. Külqabıda iki siqaret kötüyü daha var idi. Bəlkə məndən qabaq ayrı bir qonağı da olmuşdu.
Bu arada başqa bir müştəri də gəldi. İki gilə siqaret aldı. Başını yırğalayaraq Aslan əmiylə salamlaşdı, sonra siqaretini Aslan əminin verdiyi sarı alışqanla alışdırıb getdi. Aslan əmi onun gedişini izlədi. Alışqan fəlsəfəsinə görə, Aslan əmi bu kişini bəyənməmiş olmalıydı, o üzdən ona, sarı alışqan vermişdi.
O kişi uzaqlaşandan sonra Aslan əmi öz-özünə mırıldandı. Sonra mənə sarı dönüb onun haqqında nəsə demək istədi, ancaq sözünü ağzından qaytardı.
"Çox siqaret çəkərsən?!" deyib mənə baxdı.
"Yox, gündə elə bir-iki gilə çəkərəm."
"Hə, yaxşıdır."
"Bir gün burda sənin yanında qalsam, məhəllədə kimi bəyənib, kimi bəyənmədiyini yaxşıca öyrənərəm!" deyib güldüm.
Aslan əmi də mənimlə birlikdə gülməyə başladı. Gülmək səsimizi eşidən yoldan keçən bir gənc qadın dönüb bizə sarı baxdı.
"Evdə bir çox alışqanım var, illər boyu toplamışam. Evim alışqan muzeyinə bənzəyir!"
"Nə gözəl! Onda gərək bir gün sizə gəlib, alışqanlarını yaxından görəm."
"Hə, gəl. Oturub bir çay da içərik."
"Öncə çay, ardından siqaret, sonra yenə də çay!"
İkimiz də qaqqıltıyla güldük.
"Bəs necə siqaret satan oldun?"
"Gənc yaşlarımdan siqaret çəkməyə başladım, məktəbi bitirdiyim ildən. Əsgərlikdən sonra işə getdim. Bir şirkətdə işə başladım, Altay'la da elə orda tanış oldum. Çox yaxşı, canayaxın bir oğlan idi. Bir özəlliyi var idi, ayda bir qıza vurulurdu!" deyib hıqqıldadı.
Aslan əmi sözlərinə ara verdi. Yeşiyinin alt qatından çıxartdığı kiçik qumqumadan iki stəkan çay süzdü.
"Şirkət batdı, bizi də işdən çaxartdılar. İşdən qovulduqdan sonra bir neçə yerə getdim, amma işə götürmədilər, ya da götürdülər, ancaq bir müddətdən sonra işi bəyənməyib özüm çıxdım."
Stəkanı götürüb bir qurtum çay içdi. "Çayın soyumasın," deyib içməyə başladı.
Mən də çayımı qurtumlamağa başladım, içində qızılgül var idi.
"Altay'ın atası kiçik bir dükanda siqaret satırdı. Altay axşam üstüləri gedib dükanda qalırdı, mən də hərdən onun yanına gedirdim. Siqaret satmağın yolunu da elə orda öyrəndim."
"Bəs, Altay nə oldu?"
"Altay universitetə getdi, mənsə giriş imtahanından geçə bilmədim. Elə bu peşədə qalmağa qərar verdim."
Aslan əmi stəkanını dağ su ilə yaxaladı. Yeşiyin önündə bir motorsiklet dayandı. Motorsikletçi enib bir qutu siqaret aldı. Qutunu açıb, bir gilə çıxardıb dodaqlarının arasına taxdı. Alışqan istədi. Aslan əmi ona ağ alışqanı verdi.  
Kişi siqaretini alışdırıb, “sağ ol, əmi," deyib motora minib uzaqlaşdı.
Aslan əmiyə maraqla baxıb, onun iş fəlsəfəsini yaxşı anladığımı bilmək üçün, "yeni bir müştəri! Düzdürmü?!" deyə soruşdum.
"Düzdür. Yepyeni bir müştəri! Birinci dəfədir görürəm onu," deyərək güldü. "Bax, səndən yaxşı şagird çıxar, çox tez öyrənirsən!"
"Gərək gündə bir saat gəlib burda sənin yanında qalam!"
"Hə, gəl!"
Başqa bir müştəri tələsik gəldi. Bir gilə siqaret aldı, pulu ödəyib, siqareti alışdırmadan çıxıb getdi. Bu kişinin hansı alışqan qrupunda yerləşdirildiyini öyrənə bilmədim. Aslan əmi də bir şey demədi.
"Bağışla! Müştəri gəldi, sözüm para qaldı. Nə başını ağrıdım, siqaretçi oğlu Altay mühəndis oldu, mən də onun atasının peşəsini götürdüm, yol qırağında, yeşik arxasında!"
Aslan əminin son cümləsi qulağımda bir az satirik səsləndi.
"İndi bu işdən razısanmı?!"
"Artıq, yaşımın  bu çağında razılığın ya da narazılığın bir anlamı yoxdur. Keçinirik, elə bu görər."
"Bəli."
"O qırmızı alışqanın da özünə görə bir macərası var. Qısaca sənə deyirəm. Onu Altay verib mənə."
"Onda bəs bir yadigarlıqdır."
"Yenidən hədiyyə verilmiş bir hədiyyədir. Altay'ın bir sevgilisi var idi, burda olanda sonuncu sevgilisiydi. Altay'la tanış olan gündən onun siqaret çəkməsindən xoşlanmırmış. Altay'dan siqareti tərgitməsini istəyirmiş. Altay da tərgidəcəyini deyirmiş, amma birdən yox, yavaş-yavaş. Eşitdiyimə görə qız Altay'ı çox sevirmiş, ona görə necə olursa olsun, Altay'ın siqareti buraxmasını istəyirmiş. Qızın ata-anası isə Altay'ı istəmirmiş, o üzdən qızlarının bu oğlanı buraxması üçün bəhanələr axtarırmışlar. Bu arada Altay'ın siqaret çəkməsi də onun əleyhinə yaxşı girəvə ələ vermiş. Çox çəkiş-bərkişdən sonra, qız Altay'ı tərgitdirə bilməmiş. Bala-bala aralarında söz çıxmış, küskünlük yaranmış."
Aslan əmi susdu. Bir siqaret götürüb alışdırdı. Bir-iki qullab vurandan sonra, mənim həyəcanımı görüncə sözünə davam etdi.
"Onların son görüşməsində, Altay qıza bir odekolon vermiş, qız da ona bir qırmızı alışqan. Qız odekolon hədiyə almağı çox sevirmiş, ona görə də Altay ona bahalı bir odekolon hədiyə etmiş. Qız da siqareti tərgitdirə bilmədiyinə görə, Altay'a alışqan hədiyə vermiş, hətta oturub Altay'la bir siqaret də çəkmiş!"
"Alışqan hədiyəsi! Vida siqareti çəkmək! Çox qəribə! Bu qırmızı alışqan elə o alışqandır ?!"
"Hə."
"Sənə necə gəlib çatıb?!"
"O qızdan ayrıldıqdan sonra, Altay burda çox qalmadı. Burdan Avropa'ya, ordan da təhsilinin qalanını bitirmək üçün Amerika'ya çıxıb getdi. Getməmişdən neçə gün qabaq bir görüşümüz oldu. Qızı unutmaq, ondan qalan hər nəyi özündən uzaqlaşdırmaq istədiyini dedi. Bu arada alışqanı da mənə çatdı."
"Bəs, belə! O biri alışqanlar necə?"
"Hər yerdə yeni, gözəl alışqan görmüşəm, gedib almışam, əvvəldə elə təkcə bu qırmızı alışqan var idi, sonra ağ ilə sarını da bu işə qatdım. Bəzisini də dost-tanış mənə hədiyyə verib."
Ayağa qalxdım.
"Yaxşı, mən getməliyəm, Aslan əmi. Bu əhvalatı mənə danışdığına görə çox sağ ol. Bundan sonra yanına tez-tez gələcəyəm."
"Hə, gəl, yenə oturub danışarıq.”
"Hələlik."
"Gülə-gülə."
Yola düzəldim. Aslan əmidən bir az uzaqlaşdıqdan sonra qanrılıb ona baxdım.
"Alışqan muzeyini də görmək üçün bir gün evinizə gələcəyəm,” deyib güldüm.
"Mütləq gəl. Gözləyirəm."
Uzaqlaşarkən, Aslan əmiyə ayrı bir müştəri gəldiyini gördüm. Siqaretini hansı alışqanla alışdırdığını görə bilmədim. Arxası mənə sarı idi. Ancaq dönərkən, cibinə kibirit qutusunu qoyduğunu gördüm.